Βιογραφικό Σημείωμα

Ο Αλέξης Πανσέληνος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1943. Ο πατέρας και η μητέρα του είναι γνωστοί συγγραφείς της Γενιάς του 30. Σπούδασε νομικά στη Νομική Σχολή Αθηνών και εργάστηκε ως δικηγόρος με ειδίκευση το ναυτιλιακό δίκαιο. Δημοσίευσε σχετικά αργά το πρώτο του βιβλίο, το 1982. Ως σήμερα έχει εκδώσει έναν τόμο με νουβέλες, τρία μεγάλα μυθιστορήματα και έναν τόμο με δοκίμια και άρθρα. Έχει αρθρογραφήσει σε μεγάλες εφημερίδες γύρω από θέματα τόσο της τέχνης όσο και της πολιτικής και έχει γράψει λογοτεχνική κριτική για σημαντικά λογοτεχνικά περιοδικά. Παντρεμένος και πατέρας ενός παιδιού, μοιράζει τον χρόνο του, από το 1996 και μετά, μεταξύ Αθήνας και του νησιού της Πάρου, όπου συχνά αποσύρεται για να γράψει. Έχει μεταφράσει με ιδιαίτερη επιτυχία βιβλία από τα αγγλικά και τα γερμανικά. Εκτός από την λογοτεχνία οι ασχολίες του περιλαμβάνουν και μια ιδιαίτερα μεγάλη συλλογή δίσκων κλασικής μουσικής, με την οποία έχει πολύ ιδιαίτερη σχέση, αφού άλλωστε η αρχική του φιλοδοξία ήταν να γίνει μουσικός. Η μουσική κατέχει σημαντική θέση και στα λογοτεχνικά του έργα.

Εργογραφία

Ιστορίες με σκύλους, τέσσερις νουβέλες. Αθήνα, Κέδρος, 1982. Σελ. 281.
ISBN: 960-04-0016-4
Η Μεγάλη Πομπή, μυθιστόρημα. Αθήνα, Κέρδος,1985. Σελ. 400. ISBN: 960-04-0371-6.
Βραδυές Μπαλέτου, μυθιστόρημα. Αθήνα, Κέδρος, 1991. Σελ. 448 ISBN: 960-04-0478-Χ
Δοκιμαστικές πτήσεις, δοκίμια. Αθήνα, Κέδρος, 1993. Σελ. 246. ISBN: 960-04-0832-7
Ζαϊδα ή Η καμήλα στα χιόνια, μυθιστόρημα. Αθήνα, Καστανιώτης 1996. Σελ. 601. ISBN: 960-03-1700-3

Μεταφρασμένα έργα του

Στα αγγλικά

Βetsy Lost, μτφ. από Caroline Harbouri, Αθήνα, Κέδρος. Σελ. 127. ISBN: 960-04-1196-4

Στα γαλλικά

La grande Procession, μτφ. από Henri Tonnet, Paris, LES EDITIONS DU GRIOT, 1994.Σελ. 391. ISBN: 2-907217-55-0

Zaide ou Le chameau dans les neiges, μτφ. από Henri Tonnet, Paris, Editions GALLIMARD, 2001. Θα κυκλοφορήσει μέσα στο χρόνο.

Στα ιταλικά

Zaida o Il camello sulle nevi, μτφ. από Massimo Cazzulo, Milano, CROSETTI EDITORE, 1999. Σελ. 418. ISBN: 88-8306-013-Χ

Στα γερμανικά

Zaide oder Der Kammel durch der Schnee, μτφ. από Theo Votsos, Berlin, BERLIN VERLAG, 2001. Θα κυκλοφορήσει μέσα στο χρόνο.

Μεταφράσεις που έχει κάνει ο ίδιος

Eduard Moericke, Mozart ouf den Weg zu Prag, Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 104. ISBN: 960-03-1688-0
Antony Hope, The Prisoner of Zenda, Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 258. IBSN: 960-04-0630-8
John Barth, The sot-weed factor, Αθήνα, Πόλις, 1999. Σελ. 803. ISBN: 960-7478-84-3.

Ο Συγγραφέας Αλέξης Πανσέληνος

Το έργο του Αλέξη Πανσέληνου παρουσιάζει αδιαμφισβήτητα μια μεγάλη πρωτοτυπία στην ελληνική σύγχρονη πεζογραφία. Ο συγγραφέας, πολύ ευαίσθητος στα προβλήματα της Ελλάδας της εποχής του, ακολουθεί την διαμόρφωση ενός μυθιστορηματικού έργου μεγάλης ευρύτητας. Ο προσεκτικός αναγνώστης των νουβελών Ιστορίες με λύκους και των τριών μεγάλων μυθιστορημάτων Η μεγάλη Πομπή, Βραδιές Μπαλέτου και Ζαϊδα ή Η καμήλα στα χιόνια θα εντυπωσιαστεί από τον πλούτο και την ποικιλία αυτού του κόσμου.
Κάθε βιβλίο βασίζεται σε μια ιδέα και μια μορφή καινούργιες και θελκτικές. Η ιδιαίτερη μαγεία του έργου διατηρεί χωρίς αμφιβολία τον συνδυασμό των αντιθέτων: ανεπτυγμένη αίσθηση της παρατηρητικότητας- η οποία κάνει τα μυθιστορήματα του Πανσέληνου ένα τεκμήριο πρωτευούσης σημασίας για την ελληνική νεολαία της δεκαετίας του '80 - και φαντασία αχαλίνωτη - στον συγγραφέα μας οι λάγνοι ασφαλιστές μεταμορφώνονται σε χοντρές γάτες, σκυλιά μιλούν, μουσικοί διάσημοι του τέλους του 18ου αιώνα ξαναζωντανεύουν κι αποσύρονται σε ελληνικά μοναστήρια. Αυτές οι παράδοξες και πλούσιες αντιθέσεις ξαναβρίσκονται στο πλάνο της μορφής όπου συνυπάρχουν οι τύποι των πιο ποικίλων αφηγήσεων, μυθιστόρημα σε μορφή επιστολής, "κινηματογραφικές σειρές", ονειρικές διηγήσεις, αφηγηματικοί ή εσωτερικοί μονόλογοι, περιγραφές κόμιξ που ζωντανεύουν, παραδοσιακή αφήγηση.
Κάποια παραδείγματα αυτών των χαρακτηριστικών συνονθυλευμάτων του αλλόκοτου φανταστικού του Πανσέληνου. Μια νέα γυναίκα κομπλεξική ζει κοντά σ' ένα υπαίθριο κινηματογράφο. όλα τα βράδια, ο ήχος των έργων που παίζονται έρχεται να τροφοδοτήσει τις φαντασιώσεις της και να συνδεθεί με την προσωπική της ζωή. Ένας έλληνας νέος του λαού, γοητευτικός και χωρίς θέληση, διαβάζει ένα αμερικάνικο κόμιξ στο οποίο εξομοιώνεται: κάθε επεισόδιο συνηθισμένο ή αξιοθρήνητο της ζωής της ξαναερμηνεύεται με ηρωικό τρόπο στον κόσμο του κόμιξ.
Η πραγματικότητα ή η φαντασία είναι η πιο αληθινή; Ο αναγνώστης του Πανσέληνου παροτρύνεται να θέσει στον εαυτό του αυτή την ερώτηση μπροστά σε δύο έργα μυθιστορηματικά, ιστορικά και φαντασιακά όπως Οι βραδιές μπαλέτου και Ζαϊδα ή Η καμήλα στα χιόνια. Διαμέσου περίπλοκων πλοκών, ενός ενδιαφέροντος πάντα ανανεωμένου, ο συγγραφέας θέτει τα κεντρικά προβλήματα του σύγχρονου ελληνισμού. Πως ένας νέος έλληνας του σήμερα μπορεί να ζήσει στην απόλυτη άγνοια των δραμάτων του εθνικού παρελθόντος; Πως αυτή η χώρα διχασμένη ανάμεσα στον ορθολογισμό του Διαφωτισμού και στον μυστικισμό της χριστιανικής και μουσουλμανικής Ανατολής, ανάμεσα στη δημοκρατία και τον ασιατικό δεσποτισμό, ανάμεσα στην κλασική μουσική και το ρεμπέτικο μπόρεσε να δημιουργήσει μια σύνθεση ( η οποία θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως μοντέλο σε μια πολυπολιτιστική Ευρώπη;). Ωστόσο τίποτα το ενοχλητικό στη θέση των προβλημάτων. Οι πορείες της ιστορίας ανακατεύονται και η αφήγηση συνεχίζει ευχάριστα όπως το Τούρκικο εμβατήριο του Μότσαρτ.
Γράψαμε ότι Η Μεγάλη Πομπή ήταν το ελληνικό μυθιστόρημα το πιο σημαντικό της γενιάς του '80. Όταν θα έχουμε διαβάσει την μυθιστορηματική τριλογία του Πανσέληνου, θα συνειδητοποιήσουμε ότι αυτός ο υποδειγματικός συγγραφέας είναι ο μόνος που έχει τη δύναμη και την ικανότητα μ' ένα μόνο βλέμμα ν' αγκαλιάσει το σύνολο του ελληνικού φαινομένου.

Η. ΤΟΝΝΕΤ
Professeur de grec a I' INALCO.

Tι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία του ΑΛΕΞΗ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΥ
(αποσπάσματα από κριτικές και συνεντεύξεις)

Η Μεγάλη Πομπή, μυθιστόρημα. Αθήνα, Κέδρος, 1985. Σελ. 400. ISBN: 960-04-0371-6.

Το δεύτερο βιβλίο του Αλέξη Πανσέληνου "Η μεγάλη πομπή" είναι μυθιστόρημα. Πρόκειται για ένα έργο με ιδιαίτερο βάρος εφ' όσον πρώτο χρησιμοποιεί μια εντελώς σύγχρονη θεματική με αντίστοιχες μορφολογικές καινοτομίες.
Το μυθιστόρημα αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα: το "πραγματικό" και το "φανταστικό". Παρακολουθούμε την σύγχρονη καθημερινή ιστορία του Νότη Σεβαστόπουλου και τις διαστημικές περιπέτειες του Λάνσετρις, ενός λαμπρού ιππότη του μέλλοντος. Ο αφηγητής χρησιμοποιεί υλικό που προέρχεται από τις παραλογοτεχνικές περιπετειώδεις σειρές και το νομιμοποιεί λογοτεχνικά (εν μέρει τουλάχιστον) εφ' όσον το εντάσσει στην αφήγηση με τρόπο που εξυπηρετεί τις προθέσεις της…
"Η μεγάλη πομπή" είναι ένα σύγχρονο αντιηρωικό μυθιστόρημα τολμηρό και πρωτότυπο…

Ελισάβετ Κοτζιά
Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδικό ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ, 5-6-1986

Η μεγάλη Πομπή

…Πολλές και σημαντικές οι αρετές του έργου: ωραία δομή, γλώσσα που κλείνει όλη τη γκάμα του νεοελληνικού λόγου, ευρηματικότητα - όπως το τόλμημα της εισδοχής του κόμικ στο μυθιστόρημα - εικαστική δύναμη, σε μια προσπάθεια εξοικείωσης του αναγνώστη με το χώρο, ανατομική ικανότητα στην παρουσίαση της τελευταίας γενιάς, που εξαναγκάζεται να απορφανιστεί από τα οράματά της, διακριτική υποδήλωση όλων εκείνων των στοιχείων που συγκροτούν ένα πολιτικό μυθιστόρημα και, πάνω απ' όλα, οι σελίδες του (οι πιο σημαντικές του βιβλίου) που αναφέρονται στο στρατό, σελίδες που τείνουν να μας θυμίσουν τα μεγάλα αντιμιλιταριστικά κείμενα του ελληνικού Μεσοπόλεμου…

Τάκης Μενδράκος
Κριτικός Λογοτεχνίας
Εφημ. ΠΡΩΤΗ, 1-8-1986.

Η μεγάλη Πομπή

Μέσα από ένα ευφάνταστο αλληγορικό/ρεαλιστικό παιχνίδι, ο Αλέξης Πανσέληνος καταθέτει πολύ πικρούς στοχασμούς για τη μοίρα του κόσμου μας: καμιά αντίσταση δεν είναι δυνατή στο αρραγές σύστημα της πανίσχυρης Αυτοκρατορίας. Κανένας ιδεαλιστής ιππότης δεν θα αντέξει ως το τέλος στις πιέσεις μιας σατανικά μεθοδευμένης μεταλλαγής. Κανένας οργισμένος τσαμπουκαλής δεν θα αποφύγει την κάμψη από το συνδυασμό βίας και χειραγώγησης.

Σπύρος Τσακνιάς
Κριτικός λογοτεχνίας
Περ. Η ΛΕΞΗ, 5-1986

Βραδυές Μπαλέτου, μυθιστόρημα. Αθήνα, Κέδρος, 1991 Σελ. 448.ISBN: 960-04-0478-Χ

Το "Βραδυές μπαλέτου" είναι ένα κοσμοβριθές αφήγημα - καταμετρήσαμε τουλάχιστον εξήντα μυθιστορηματικά πρόσωπα- και καλύπτει μια περίοδο έξι δεκαετιών. Η υφή του είναι σύνθετη: μυθιστόρημα ρεαλιστικό, ιστορία με πλοκή συναρπαστική, αφήγημα καυστικό και ειρωνικό με σκηνές όπου γελάς μέχρι δακρύων, κείμενο ποιητικών αποστροφών, πεζογράφημα στοχασμού και ηθικών αποτιμήσεων. Οφείλει συγχρόνως να επισημάνει κανείς ότι μέσα από τους ήρωες αναπλάθονται με αδρότητα στοιχεία από τη φυσιογνωμία της ελληνικής Αριστεράς -της παλαιότερης και της πιο πρόσφατης- ενώ συγχρόνως προβάλλουν έκτυπα ορισμένα χαρακτηριστικά της σημερινής νεοελληνικής κοινωνίας. Έτσι το "Βραδυές μπαλέτου" μαζί με το μυθιστόρημα της Μάρως Δούκα "Εις τον πάτον της εικόνας" μαρτυρεί -παρ' όλα όσα κατά καιρούς υποστηρίζουμε- μια ακμαία πεζογραφία που είναι σε θέση να παράγει κείμενα υψηλής ποιότητας, αντιδρώντας με αμεσότητα στην εντελώς τρέχουσα επικαιρότητα.

Ελισάβετ Κοτζιά
Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 7-7-1991

Βραδιές μπαλέτου

… Το μυθιστόρημα διαβάζεται με πολύ ενδιαφέρον, η δράση είναι πυκνή.
Ο συγγραφέας επίσης αποδίδει εύστοχα τις σχέσεις πατεράδων -γιων, των ανδρογύνων, τις ιδιορρυθμίες των καλλιτεχνών του τρίτου φύλου, τους μεσάζοντες της τέχνης, την πορεία της Αριστεράς (ανάμεσα στο "δόγμα" και στις ποικίλες "συμμαχίες" της για να υπάρξει…), τη στρεβλή δράση του "σοσιαλισμού" και τις αδίκαστες όσο και αναμφισβήτητες αμαρτίες της Δεξιάς…

Κώστας Τσαούσης
Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΘΝΟΣ, 1-8-1991

Βραδυές Μπαλέτου

Στις Βραδυές Μπαλέτου ο Αλέξης Πανσέληνος, εγκαταλείποντας τις μη ρεαλιστικές πτυχές των προηγούμενων αφηγημάτων του, βυθίζεται στην αναζήτηση της ταυτότητας του νεοελληνικού χώρου, χωρίς όμως να παραβλέπει τις μυθιστορηματικές συνιστώσες. Μέσα από μια πυκνή επεξεργασία του σκηνικού και των χαρακτήρων, προσφέρει ένα βιβλίο με ξεχωριστό, για τον λόγο αυτό, ενδιαφέρον…
Το βιβλίο του κ. Πανσέληνου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από μυθιστορηματικής πλευράς. δεν συμβαίνει συχνά στην πεζογραφία μας να εμφανίζονται μυθιστορήματα με έναν τέτοιο βαθμό σύνθεσης. Φαίνεται ότι ο συγγραφέας έχει αυξήσει συνειδητά τις δυσκολίες της τέχνης του, προκειμένου να συμπεριλάβει μια όσο το δυνατόν ευρύτερη άποψη του κόσμου που παρουσιάζει. Από την άλλη συναντά κανείς στο μυθιστόρημα αυτό ένα πλήθος από ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις που φωτίζουν αποκαλυπτικά τον κόσμο του και τον συνδέουν με την εμπειρία μας, και μάλιστα πολλές φορές ανεξάρτητα από τα συγκεκριμένα συμβάντα…

Γιάννης Χαραλαμπίδης
Κριτικός Λογοτεχνίας
Περιοδικό ΙΣΤΟΣ 11-1991

Βραδιές Μπαλέτου

…Ο συγγραφέας αναπτύσσει ακόμη περισσότερο τους φυσικούς λογοτεχνικούς τρόπους του που σηματοδοτούν το ιδιαίτερο στίγμα του στα σημερινά ελληνικά γράμματα: την αντιστροφή καθιερωμένων προτύπων και σχημάτων που ανατρέπουν μανιχαϊστικές διακρίσεις του τύπου "καλό" - "κακό", "όμορφο" - "άσχημο". το πικρό και ειρωνικό χιούμορ. το απροσδόκητο αν και προσδοκούμενο τέλος. Το κύριο χαρακτηριστικό της γραφής του Αλ. Πανσέληνου είναι, κατά τη γνώμη μου, αυτή η ανατρεπτικότητα στη διάθεση, στο στιλ, στην προσέγγιση των φαινομένων που οδηγεί σε μια βαθύτερη κατανόησή τους. Υποκρύπτει για να αποκαλύψει μια διορατικότητα που δεν έχει καμιά μαγική ή προφητική προέλευση, αλλά μια ιδιαίτερη ευαίσθητη και σύνθετη προσέγγιση της πραγματικότητας…
Ένα σημαντικό βιβλίο για τη μνήμη και τη λήθη είναι το βιβλίο του Α. Πανσέληνου. Γι' αυτό και είναι ένα σημαντικό, επίκαιρο, σύγχρονο έργο.

Αιμιλία Καραλή
Φιλόλογος, Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΑΥΓΗ, 4-6-1991.

Δοκιμαστικές πτήσεις, δοκίμια. Αθήνα, Κέδρος 1993.
Σελ. 246. ISBN: 960-04-0832-7

Τα κείμενα που δημοσιεύονται σ' αυτή τη συλλογή παρουσιάστηκαν κατά καιρούς σε διάφορα, διαφορετικής εμβέλειας, έντυπα…
Η ανάπτυξη του προβληματισμού του, επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά ότι ο συγγραφέας, πριν να είναι προικισμένος παραγωγός λόγου, δεν μπορεί παρά να λειτουργεί ως ιδιαίτερα αξιοπρόσεχτος αναγνώστης. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Κ.Π. Καβάφης - Γιώργος Σεφέρης, δύο ποιητές ξένοι, ένα κείμενο που ξεχωρίζει επειδή είναι όχι μόνον εύστοχο αλλά και αποκαλυπτικό για τον ίδιο τον συγγραφέα του. Αρχικά ξενίζει η οξύτητα με την οποία επιτίθεται στον Σεφέρη για τις απόψεις που διατυπώνει στις δύο Δοκιμές για τον Καβάφη…
Ωστόσο, η επιχειρηματολογία που ξεδιπλώνεται, αποκαλύπτει ότι ο Πανσέληνος διαλέγεται με το δοκιμιακό και βιώνει το ποιητικό κείμενο με τους δικούς του όρους, συνειδητά αποστασιοποιημένος από το αντικείμενο της μελέτης του, σε ένα προνομιακό για την ιδεολογία πεδίο όπως αυτό της λογοτεχνικής κριτικής…

Αντώνης Κωτίδης
Καθ. Ιστορίας Τέχνης. Παν. Α.Π.Θ.
Περιοδικό ΑΝΤΙ, 8-7-1994

Ζαϊδα ή Η Καμήλα στα χιόνια, μυθιστόρημα. Αθήνα, Κέδρος, 1996. ISBΝ: 960-03-1700-3

… Η Ζαϊδα ή η καμήλα στο χιόνια, δηλαδή ο Μότσαρτ στην Ήπειρο του Αλή, παρέα με τον Σολωμό, είναι ένα καθαρόαιμο μυθιστόρημα που αρνούμενο (όπως οφείλει) τη συμβατική εικόνα του χρόνου αλλά εμπιστευόμενο την Ιστορία αναδιαρθρώνει και επανερμηνεύει τον κόσμο. Η ζωή και ο θάνατος, ο έρωτας αλλά και η φιλία, η τέχνη και η αθανασία, μέσα από την τέχνη, η Ανατολή και η Δύση είναι θέματα που απασχολούν τον συγγραφέα. Αλλά δεν είναι μόνο αυτά. Κάθε ένας από αυτούς τους θεματικούς άξονες συγκρατεί επάνω του μεγάλο φορτίο του έργου, αλλά ο κύριος αγωγός δεν είναι μόνο ένας από αυτούς. Η πρόθεση του Πανσέληνου - όπως δείχνει όλο το έργο - μοιάζει να πηγαίνει πέρα από αυτά τα ειδικά. Ό,τι κυρίως φαίνεται να τον απασχολεί είναι η ίδια η έννοια και η μορφή της σύνθεσης αυτών των στοιχείων και κατά συνέπεια η έννοια και η μορφή ενός συνθετικού έργου, όπως είναι το μυθιστόρημα το ίδιο. Τα διάφορα λογοτεχνικά τεχνάσματα, τα ετερόκλητα στοιχεία, η Ευρώπη και η Ελλάδα, το μεγαλείο του κακού και η ευλογία του υψηλού, η αλήθεια και η απάτη, το ιερό και το ανόσιο ως συστατικά στοιχεία του κόσμου και του μυθιστορήματος (ή μιας μουσικής ή ποιητικής συμφωνίας) αποκτούν νόημα θεώμενα ως μέρη μιας ευρύτερης συνθέσεως…

Γιώργης Γιατρομανωλάκης
Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας Παν/μίου Αθηνών
Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 23-3-1997

Ζαϊδα

…Ήδη από την αρχή του βιβλίου ο Πανσέληνος εντυπωσιάζει. Στηρίζει με πολύ αληθοφανή τρόπο τον βασικό αναχρονισμό της ιστορίας του, και μάλιστα την ίδια την ιστορία, στην ερμηνεία μιας σειράς παλιών επιστολών, που (υποτίθεται ότι) του παρέδωσε ένας φίλος του, Αυστριακός μουσικολόγος. Αναπαριστάνει με θαυμαστή λεπτολογία το γλωσσικό ύφος της εποχής (τουλάχιστον το λόγιο), φτάνοντας στο σημείο να μιμείται ακόμη και τη γερμανική ορθογραφία του τέλους του 18ου αιώνα! Ανασύρει από τη λήθη ένα απίστευτο πλήθος παλιών λέξεων, που αναφέρονται στα πάντα, από την επίπλωση και τη ναυτιλία ως την αρχιτεκτονική, τον ρουχισμό και τη χλωρίδα. Δείχνει ότι έχει μελετήσει σε βάθος όχι μόνο τη μουσική της εποχής, αλλά και τη διπλωματία, τις πολιτικές συνθήκες, τα κοινωνικά ήθη. Είναι τρομερός ο μόχθος που έχει επενδυθεί σ' αυτό το μυθιστόρημα…

Δημοσθένης Κούρτοβικ
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΤΑ ΝΕΑ

Ζαϊδα

Ο Πανσέληνος χρησιμοποιεί με άνεση τα μυθιστορηματικά είδη-πηγές του (από το πικαρέσκο ως την επιστολική λογοτεχνία), εντάσσει λειτουργικά στο μύθο του τα πραγματολογικά στοιχεία (ο Μότσαρτ ολοκληρώνει στα Γιάννινα την ημιτελή Zaide) και δημιουργεί μια συναρπαστική πλοκή σε πολλαπλά χρονικά επίπεδα και σε ποικίλους χώρους (ένα διαρκές "μπρος-πίσω" από τον παρόντα χρόνο της αφήγησης στο παρελθόν των πρωταγωνιστών και στους τόπους όπου έζησαν: από τη Βιέννη και την Πράγα ως τη Βενετία και την Αγία Μαύρα)…

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου
Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 2-4-1997

Ζαϊδα

…Πρόκειται για μια πολύπλοκη σύνθεση, σοφή αλλά και απολαυστική. Όπως στη μουσική του ήρωα, μπορείς να απολαύσεις με το νου την καλοστημένη φόρμα ή τα αντιστικτικά παιχνίδια, το ίδιο καλά μπορείς συγχρόνως να απολαύσεις το αποτέλεσμα ακόμη κι αν είσαι ανυποψίαστος από φόρμες και μοτίβα. Εξαίσια είναι η απόδοση των τοπίων και των τόπων της ατμόσφαιρας. Όλο το βιβλίο είναι γεμάτο χρώματα, ήχους, μυρωδιές που σε κρατάνε καθηλωμένο. Είσαι αδιάκοπα εκεί.
Ήδη από το 1991, όταν κυκλοφόρησε το Βραδιές Μπαλέτου, επιβεβαιώθηκε ότι η υπόσχεση που είχαν δώσει τα δύο πρώτα του βιβλία Ιστορίες με σκύλους (1982) και Η μεγάλη πομπή (1985) είχε φτάσει στην εκπλήρωση: υπήρχε ελληνική πεζογραφία αντάξια της μεγάλης ποίησης. Το μόνο προηγούμενο για πολλά χρόνια παρέμενε φωτεινό και μοναχικό μετέωρο: η τριλογία Ακυβέρνητες Πολιτείες του Στρατή Τσίρκα. Αν εκείνη χάραξε τα περιγράμματα της μεγάλης αφηγηματικής λογοτεχνίας, τα μυθιστορήματα του Πανσέληνου πλάθουν με σιγουριά το σημερινό της πρόσωπο…

Αντώνης Κωτίδης
Καθηγητής Ιστορίας Τέχνης, Α.Π.Θ.
Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 4-2-1997

Ζαϊδα

Μισέλ Φάις: Θα ήθελα να μου μιλούσες για τη σχέση σου με τη μουσική, αφού στη "Ζαίδα" φανερώνεται μια "ταραχή" γύρω απ' αυτήν, πολύ βαθύτερη της απλής μουσικής παιδείας…

Αλέξης Πανσέληνος: Η "Ζαϊδα" από μιαν άποψη είναι ένα βιβλίο για τη μουσική. Σε όλα τα βιβλία μου υπάρχουν στοιχεία αυτής της μοιραίας σχέσης ανάμεσά σας, αλλά στη "Ζαϊδα" παίρνει σαφώς το ρόλο της πρωταγωνίστριας. Η σχέση μου με τη μουσική είναι σε μεγάλο βαθμό παραπληρωματική μιας σχέσης με την ποίηση και με την τραγωδία. Μιας σχέσης που θα μπορούσα να τη χαρακτηρίσω λειψή σε μεγάλο βαθμό. Σ' έναν τόπο τόσο εξουθενωτικά φωτισμένο όπως η Ελλάδα, η μουσική αισθάνομαι να μου χρειάζεται σαν συμπλήρωση μιας αισθητικής υγρασίας - έτσι όπως αγαπώ τις συννεφιασμένες και βροχερές μέρες. Όσο για τη διαπλοκή των τεχνών - ο τρόπος που τις βλέπω μοιάζει μ' αυτόν των ηρώων μου: σαν τις διαφορετικές έδρες ενός πρίσματος. Η μουσική που εγώ γνωρίζω δεν είναι η μουσική που τραγουδάμε και σφυρίζουμε, όπως η ποίηση που αγαπώ δεν είναι εκείνη της ομοιοκαταληξίας και του μέτρου. Είναι μια δομημένη φόρμα που έχει την ικανότητα και διαθέτει τις διαστάσεις για να διηγηθεί με μυθιστορηματικό τρόπο υποθέσεις επικές…

Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ, 12/1996