Η Ελένη Βακαλό γεννήθηκε το 1921 στην Κωνσταντινούπολη. Το 1944 παντρεύτηκε τον ζωγράφο - σκηνογράφο Γιώργο Βακαλό. Η Βακαλό σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έχει δίπλωμα Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής. Παρακολούθησε μαθήματα στη Σορβόννη με ειδίκευση στην Ιστορία της Τέχνης.
Εργάστηκε ως κριτικός τέχνης στην εφημερίδα Νέα, το διάστημα 1952-1974 (με διακοπή δύο χρόνων στην περίοδο της δικτατορίας) καθώς και στο περιοδικό Ζυγός (1955-1967). Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Διεύθυνσης της Σχολής "Βακαλό" την περίοδο 1957-58. Ως το 1990 δίδασκε Ιστορία της Τέχνης και Στοιχεία Οπτικής Αντίληψης στη Σχολή. Ως σήμερα είναι μέλος της Διεύθυνσης της Σχολής και του Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης (από το 1994). Έχει συνεργαστεί με άρθρα και δοκίμια σε πολλά περιοδικά. Το 1991 τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική συλλογή Γεγονότα και Ιστορίες της Κυρά Ροδαλίνας. Έχει επίσης τιμηθεί με το Βραβείο Ακαδημίας το 1997 ενώ το 1998 της απενεμήθη ο τίτλος του Επίτιμου Διδάκτορα του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2000 της απενεμήθη ο τίτλος της Επίτιμου Διδάκτορος του Πανεπιστημίου του Derby.

Εργογραφία (επιλογή)

Ποιητικές Συλλογές

Θέμα και Παραλλαγές. Αθήνα, Ίκαρος, 1945. σελ. 77.
Αναμνήσεις από μια εφιαλτική πολιτεία. Αθήνα, 1948. σελ. 61
Στη μορφή των θεωρημάτων. Αθήνα, 1951. σελ. 56
Το Δάσος. Αθήνα, Καραβία, 1954. σελ. 26
Τοιχογραφία. Αθήνα, Οι Φίλοι της Λογοτεχνίας, 1956. σελ. 39
Ημερολόγιο της ηλικίας. Αθήνα, Δίφρος, 1958. σελ. 21
Περιγραφή του σώματος. Αθήνα, Δίφρος, 1959. σελ. 27
Η Έννοια των τυφλών. Αθήνα 1962. σελ. 35
Ο Τρόπος να Κινδυνεύομε. Αθήνα 1966. σελ. 41
Γενεαλογία/ Genealogy. [Δίγλωσση έκδοση] Απόδοση στα αγγλικά: Paul Merchant. Έξετερ, Ην. Βασιλ.: The Rougemont Press, 1971, σελ. 87
Του Κόσμου . Αθήνα, Κέδρος, 1978, σελ. 67
Πριν από τον Λυρισμό (συγκεντρωτική έκδοση), Αθήνα, Συμείον, 1981. σελ. 128
Οι παλάβρες της Κυρά Ροδαλίνας. Αθήνα, Ύψιλον, 1984, σελ. 36
Γενεαλογία/ Του Κόσμου (συγκεντρωτική έκδοση), Αθήνα, Ύψιλον, 1990 σελ. 109
Γεγονότα και Ιστορίες της Κυρά - Ροδαλίνας. Αθήνα, Ύψιλον, 1990, σελ. 42
Το Άλλο του Πράγματος. Ποίηση 1954-1994. Αθήνα, Νεφέλη, 1995 σελ. 253
Επιλεγόμενα. Αθήνα, Νεφέλη, 1997 σελ. 31.

Ιστορία και Θεωρία της Τέχνης

Εισαγωγή σε Θέματα Ζωγραφικής. Αθήνα: ΣΣΚΤ, 1960
12 Μαθήματα για τη Σύγχρονη Τέχνη. Αθήνα, Καλλιτεχνικό Πνευματικό Κέντρο "Ώρα", 1973.
Η Έννοια των Μορφών. Ανάγνωση της Τέχνης. Αθήνα, Καλλιτεχνικό Πνευματικό Κέντρο "Ωρα", 1975.
Η Φυσιογνωμία της Μεταπολεμικής Τέχνης στην Ελλάδα. Τόμος Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄.
Αφαίρεση. Αθήνα, Κέδρος, 1981-1984.

Από την Πλευρά του Θεατή. Δοκίμια. Αθήνα, Κέδρος, 1989. Σελ. 160.
Γιώργος Βακαλό. Το θέλγητρο της γραφής. Αθήνα, έκδ. Γκαλερί Νέες Μορφές, 1994. Σελ. 200.
Κριτική Εικαστικών Τεχνών (1950-1974) τόμοι Α΄& Β' , Αθήνα, Κέδρος, 1996. Σελ. 1000 ΙSBN: 960-040-896-3

Μεταφράσεις (επιλογή)

"The Mythology of Taste " Kimon Friar tr. The Literary Review 16, 1973 No 3. (Spring), 305.
"Eleni Vakalo: "The Meaning of the Blind'" στο: John Stathatos (trans. ed.)
Six Modern Greek Poets. London: Oasis Books, 1975 75-82
Genealogy. Tr. P. Merchant. New and revised edition. Egham, England: Interim Press, 1977 pp.22
Friar Kimon. "Eleni Vakalo: Beyond Lyricism" Journal of the Hellenic Diaspora 9 No. 4 (Winter), 1982 21-27
"Eleni Vakalo: Selected Poems" στο: Kimon Friar (ed.) Contemporary Greek Poetry. Athens: Publications of the Greek Ministry of Culture, 1985 128-135.

Μεταφράσεις ποιητικών έργων της έχουν δημοσιευτεί σε πολλές γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ρωσικά) κυρίως σε ποιητικές ανθολογίες και σε λογοτεχνικά περιοδικά.

Η ποιήτρια
ΕΛΕΝΗ ΒΑΚΑΛΟ

Η Ελένη Βακαλό ποιήτρια και τεχνοκριτικός, υπηρέτησε τις αδελφές τέχνες της ποίησης και της ζωγραφικής με ίση αγάπη. Στο σημαντικό έργο της - ποιητικό, δοκιμιακό και κριτικό - εγκαινιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα μια συγκεκριμένη προβληματική γύρω από το αισθητικό φαινόμενο. Το 1945 δημοσιεύει την πρώτη ποιητική συλλογή της, ενώ ήδη από το 1959 διατυπώνει πρωτοπόρες ιδέες για την μοντέρνα τέχνη. Η συνολική αναγνώριση του έργου της ήρθε το 1997 με το βραβείο της Ακαδημίας, αλλά και με μια σειρά άλλων διακρίσεων.

Η Βακαλό ανήκει στην πρώτη μεταπολεμική γενιά των ποιητών, τοποθετούμενη στον ευρύτερο χώρο του μεταϋπερρεαλισμού. Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει 14 βιβλία ποιητικών συλλογών και δύο συγκεντρωτικές εκδόσεις (1981,1995). Έγραψε μια ποίηση που στοχάζεται πάνω στην ποίηση και στην γλώσσα. Σαν τον κορυφαίο αμερικανό Wallace Stevens, η Βακαλό καταγράφει μέσα από διάσπαρτες αυτοαναφορές την αγωνιώδη αναμέτρηση του ποιητή με το εσαεί άλεκτο. Στρέφεται στον αρχαϊκό κόσμο της ταύτισης λέξης και πράγματος και αμφισβητεί τον ορθολογικό δυϊσμό και τις αρχές που διέπουν τη δυτική σκέψη. Με την ποίησή της εντρυφεί στους τρόπους και τους τόπους μιας κοσμογνωσίας που έχει θεματικές εμμονές το σώμα, το νου, τις αισθήσεις, την σάρκα και την μνήμη, την κίνηση και την ματιά, την τυφλή των πραγμάτων αίσθηση, την αγωνία της λέξης.
Αυτό που την τοποθετεί εκτός των άλλων στην πρώτη γραμμή της ποιητικής πρωτοπορίας είναι η χρήση γλώσσας. Η γλώσσα της "κοινή" και όχι με ποιητική εκζήτηση, αναδιπλώνεται, ονομάζει τον εαυτό της και αυτοσαρκάζεται, διαρρηγνύει γραμματικούς κανόνες και σημασιοσυντακτικά πρότυπα, ενώ καταφάσκει και ενσωματώνει ποιητικά ακούσματα από όλη την νεοελληνική και ευρωπαϊκή παράδοση. Η μεταφορά, η παρομοίωση, η αναλογία και η αντίθεση δεν αποτελούν σχήματα λόγου, αλλά σχήματα σκέψης και αντίληψης στην στοχαστική ποίηση της Βακαλό. Στον λόγο της κυριαρχεί το όνομα και το ρήμα, φράσεις μετέωρες ανολοκλήρωτες συμφύρονται σε κολλάζ εικόνων. Η γλώσσα δεν φωτογραφίζει, αλλά κινείται μαζί με τα πράγματα αποσκοπώντας σε μια "εμπράγματη" γραφή, ενώ ταυτόχρονα γοητεύεται από τον ήχο της λέξης και τον ρυθμό της.

Θεραπεύοντας μια ποίηση σχεδόν "απρόσωπη", η συγγραφέας εμπνέεται από την κίνηση και την ενέργεια της ύλης, την απέραντη δυνατότητα μετάλλαξης του οργανικού στοιχείου. Στο ποιητικό της σύμπαν όλα μεταλλάσσονται. Η αθωότητα γίνεται άλλη εξουσία, η τυφλότητα άλλη όραση, η λήθη προϋπόθεση μνήμης, η σκληράδα ανάποδη τρυφερότητα, η αφήγηση διεκδικεί ποιητικότητα, ο αρσενικός Δον ζουάν γίνεται η Ροδαλίνα Δον Ζουάν, ο εξουσιάζων ουσιαστικά άλλο θύμα, ο ασκητισμός αναποδογυρισμένη ερωτική λαχτάρα, οι κυνηγοί και αυτοί κυνηγημένοι, ο έρως θάνατος.

Ένα κειμενικό συνεχές, σπονδυλωτά διαρθρωμένο μέσα από τις επιμέρους συνθέσεις του, περιέχει μια πολύσημη ποιητική μυθολογία: γυναίκες, πουλιά, φυτά και ψάρια, παιδιά, ερωτευμένοι, τυφλοί και αλιείς, δάση, θάλασσες και θηρία, ζωγράφοι και λογοτέχνες. Η Βακαλό θέλγεται από το "γεμάτο ακοές" σώμα, ανιχνεύει τον έρωτα, σκοτεινό τοπίο του φόβου και της ηδονής, περιγράφει το υγρό στοιχείο και την υποθαλάσσια ζωή, εστιάζει στο γένος των ανθρώπων και όχι στα υποκείμενα, αλλά και στην ανθρώπινη κοινότητα, ενώ στις τελευταίες της συλλογές παίζει με τις έννοιες της ιστορίας, της εξουσίας και της αθωότητας, του προσώπου και των προσωπείων του χωρίς ποτέ η γραφή της να ολοκληρώνεται με ένα αφηγηματικό επιμύθιο.
Η ποίηση της Ελένης Βακαλό γεννιέται από την εμμονή της συγγραφέως να δώσει πνοή στην χαμένη πρωταρχική υπόσταση των πραγμάτων και αποτελεί σημαντικότατο επίτευγμα της σύγχρονης λογοτεχνίας στην Ελλάδα, επίτευγμα σημαντικό για την ποίηση αλλά και για την θεωρία της γλώσσας και της λογοτεχνίας.

Μαρία Κακαβούλια
Καθ. Υφολογίας και Ρητορικής

Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία της
ΕΛΕΝΗΣ ΒΑΚΑΛΟ
(αποσπάσματα από κριτικές και συνεντεύξεις)

Γενικό

Μαίρη Γιόση: …Είχατε πει κάποτε ότι η πράξη της γλώσσας σας είναι ανίχνευση στη σύνταξη και στη λέξη.

Ελένη Βακαλό: Η αλήθεια είναι ότι στην ποίηση για μένα παίζει πολύ μεγάλο ρόλο η γλώσσα με την έννοια που η μία λέξη σχετίζεται με την άλλη. Σχετίζεται ηχητικά, γραμματικά, σχετίζεται ανατρεπτικά, σχετίζεται ως εξέλιξη. Αυτά κάνουν την ποίηση για μένα. Αυτό λέω πράξη της γλώσσας. Αυτή τη στιγμή εκείνο που με απασχολεί είναι η υπόσταση της γλώσσας, δηλ. να ονοματίσω τα πράγματα για να υπάρχουν.
Θέλετε να σας πω το τελευταίο ανέκδοτο κομμάτι;
Ένα κορίτσι στέκεται πάνω στη
γέφυρα
Η όψη του δεν θα έφτανε για να
υπάρχει
Το ονόμασα και είναι εκεί.

Ηρακλής Παπαλέξης: Πιστεύετε ότι υπάρχουν πράγματα που δεν έχουν όνομα άρα και υπόσταση και ψάχνετε να τα ονοματίσετε;

Ελένη Βακαλό: Η ποίηση, έχω την εντύπωση, ότι ονοματίζει πάντοτε τα πράγματα. Είναι ξανα-ονομάτισμα. Είναι ονοματισμένα στην τρέχουσα γλώσσα, αλλά είναι ασώματα ονόματα, ενώ η ποίηση δίνει ονόματα πάλι εξαρχής όπως σαν να ήτανε πράγματα και τα ονόματα. Γι' αυτό λέω ότι: "Είναι πράγμα. Το άλλο του πράγματος".

Από συνέντευξη στο περιοδικό
ΔΙΑΒΑΖΩ, Νο 351, 1995

Το Δάσος, Αθήνα, Καραβία, 1954, Σελ. 26

Καρπός επίμονης αναζήτησης συμπυκνωμένου ποιητικού λόγου, θάταν δυνατό να θεωρηθεί το "Δάσος", η τετάρτη μέσα σε εννέα χρόνια παρουσία της κ. Βακαλό. Περισσότερο εδώ παρά στην προηγούμενη εργασία της η ποιήτρια προσφέρει μια ποίηση ε ν ά ρ ξ ε ω ς . Υπάρχει δηλαδή στο "Δάσος" μια ζώνη α- π ο ι η τ ι κ ή, ο κόσμος της ποιήσεως π ρ ό κ ε ι τ α ι να εμφανιστεί…
Απαιτεί η ποιήτρια μια κατανόηση απ' όσους θ' ακούσουν την εξομολόγησή της. Δεν πρόκειται άλλωστε να περιγράψει το δάσος, αλλά του δάσους τούτου την αίσθηση να δώσει. Τον κυματισμό του, τα φωτεινά και σκοτεινά του μέρη, το μυστήριό του, την ατμόσφαιρά του. Είναι στα πλαίσια της "ποιητικής" της κ. Βακαλό να δίνει το πράγμα εκ των έσω, καταργώντας την περιγραφή. Αλλά τι συμβολίζει το "Δάσος"; Είναι τάχα το σύνολο των προβλημάτων που σπαράζουν το σύγχρονο πνευματικόν άνθρωπο στην πορεία του; Είναι η σκοτεινή περιοχή όπου όλοι κάποτε βρεθήκαμε ή θα βρεθούμε γυμνοί, αντιμέτωποι στις ανεξέλεγκτες δυνάμεις που συνταράζουν την ύπαρξη; Ή είναι η ίδια η μοναξιά, όπου σιγά - σιγά βυθίζεται κανείς, αγωνιζόμενος να περισώσει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, έχοντας σαφή συναίσθηση του μεγέθους τούτης της μοναξιάς; Δεν μας αφήνει η κ. Βακαλό να προσδιορίσουμε καθαρότερα το σύμβολο. Μια μικρή όμως φράση της είναι αρκετά ενδεικτική, για να καταλήξουμε πως το "Δάσος" αναφέρεται στη μοναξιά του ατόμου…

Τάκης Σινόπουλος
Ποιητής
Περιοδικό ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, Νο 5
10-11/1954

Ημερολόγιο της ηλικίας, Αθήνα, Δίφρος, 1959. Σελ. 27

…Η Βακαλό αποβλέπει σε μια ποίηση, σε μια έκφραση, που να μη χωρίζεται πια σε μορφή και περιεχόμενο, αλλά να είναι μια ουσία, μια κατάσταση λόγου που να μην υποδιαιρείται και να μην αναλύεται σε στοιχεία, μα να προβάλλεται μονάχα στην καλλιτεχνική μας αίσθηση…
Έχουμε διαβάσει πολλά ποιήματα για το ιερό νησί, ωραία και χρήσιμα κατά τον τρόπο και τη στιγμή που γράφτηκαν. Αλλά πρέπει να ομολογήσουμε πως τη Δήλο της Βακαλό, την προτιμούμε από τα άλλα της ποιητικά αδέλφια. Γιατί αυτή η "Δήλος", δεν είναι ένα διάσημο τοπίο που μας περιγράφεται αλλά ένα ποίημα που μας προσφέρεται μέσα από τη μελετημένη αισθητική ύλη του αληθινού νησιού…

Αντρέας Καραντώνης
Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδ. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, Νο 747 15-8-1958

Η Έννοια των τυφλών, Αθήνα, 1962. Σελ. 35

Η "Έννοια των τυφλών" της Ελένης Βακαλό είναι ένα από τα σημαντικότερα ποιητικά βιβλία που γράφηκαν ποτέ σε νεοελληνική γλώσσα. Η ποιητική ευστοχία των υψηλών επιδιώξεων της εκφραστικής της τη δικαιώνει απόλυτα σαν σύγχρονη ποιητική συνείδηση.
Δεν μπορώ να κρύψω το θαυμασμό μου γι' αυτή την αντιλυρική αλλά δραματικά ανθρώπινη ποίηση, που περιορίζει τη φαντασία στις άπειρες διαστάσεις του πραγματικού και εξάπτει τη λογική μέχρι φαντασίας.

Περιοδικό ΔΙΑΛΟΓΟΣ, 1962.

Πριν από τον Λυρισμο, (συγκεντρωτική έκδοση), Αθήνα, Συμείον, 1981. σελ. 128

…Εξαιρώντας η ποιήτρια τις πρώτες συλλογές της που στηρίζονται σε λυρική υποδομή, πρόσφατα συγκέντρωσε τις άλλες ως το 1981 και τις τιτλοφόρησε επανεκδίδοντάς τες, Πριν από το λυρισμό. Εύστοχα επισημαίνεται για αυτές πως η ποιήτρια κυνηγά την ενιαία κίνηση του λόγου, στην οποία η λέξη και το πράγμα γίνονται ένα· και όπου ονομάζοντας τα πράγματα, έχεις την αυτοβεβαίωση - ή μήπως την ψευδαίσθηση; - πως τα δημιουργείς.
Για τη Βακαλό η ιστορία του ποιήματος είναι μια εμπράγματη γραφή. Η γραφή για αυτήν δεν είναι ένδυμα ή φλοιός των στίχων της, είναι ο ίδιος ο οργανισμός και η φυτική ανάπτυξή του. Είναι ο βίος του ποιήματος που γράφεται από μόνος του…

Γιάννης Δάλλας
Από το βιβλίο του "Ευρυγώνια. Δοκίμια για
την ποίηση και την πεζογραφία" (Αθήνα, Νεφέλη)

Το Άλλο του Πράγματος, Ποίηση 1954-1994.
Αθήνα, Νεφέλη, 1995. Σελ. 253

…Ο οριακός λόγος της ποιήτριας Βακαλό αιφνιδιάζει τον κανόνα της ποιητικότητας, της ποίησης, του ποιητικού αποσπάσματος, της ποιητικής συλλογής και περισυλλογής…
Στην ποίηση της Βακαλό όλα είναι υποκείμενα με παράλληλη όχι ενάντια υπόσταση. Όπως λέει η ίδια σε συνέντευξή της: "Το ζωντανό έργο τέχνης είναι υποκείμενο, συναντιέσαι μαζί του. Η συνάντηση είναι κι αυτή τέχνη"…
Η γλώσσα της δεν φωτογραφίζει, κινείται μαζί με τα πράγματα, καταγράφει την κίνηση των πραγμάτων ως φυσική κίνηση της γλώσσας. Μ' αυτήν την έννοια η συνολική αυτή έκδοση των ποιημάτων της τα παραδίδει ως ένα ολόκληρο, ασύγκοπτο και ενιαίο ποίημα, έναν λόγο με φιλμική ροή, μη στατικό ή φωτογραφικό, αλλά περισσότερο κινηματογραφικό, καθώς κινηματογραφική είναι και η διαδοχή περιπετειών και αποσπασματικών σκηνικών που συνδέουν μεταξύ τους τις επιμέρους συλλογές της σε ένα σώμα.
Στο πραγματοκεντρικό ποιητικό σύμπαν της Βακαλό οι λέξεις έχουν ύλη, βάρος, όγκο, κίνηση, αφή. Οι αισθήσεις - ζητούμενο - φθαρμένες από την εξορθολογισμένη χρήση τους στον δυτικό πολιτισμό παρουσιάζονται αλλοτριωμένες έχοντας συμπαρασύρει σ' αυτήν την μετάλλαξη την ίδια τη γλώσσα που λειτουργεί πλέον ερήμην των πραγμάτων…

Μαρία Κακαβούλια
Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου
Περιοδικό ΠΟΙΗΣΗ

Επίλεγόμενα, Αθήνα, Νεφέλη, 1997. Σελ. 31

Βρίσκουμε κι εδώ τις συνήθεις τεχνικές γραφής να υπηρετούν την ars poetica της Βακαλό: ατιθάσευτο συντακτικό, καθημερινή γλώσσα, αναπάντεχες αποστροφές κι επιστροφές, πρωθύστερα σχήματα, παλινδρομήσεις κι ανακολουθίες, γλώσσα χωρίς αυταρέσκεια ή φιλολογική πόζα και θεωρητικούς ακκισμούς. γλώσσα που απεκδύεται το ύφος και καθηλώνει με την ακριβολογία της.
Τα Επιλεγόμενα είναι ένα ακραίο βιβλίο με την έννοια ότι ακουμπά στα δύο άκρα της ποιητικής τέχνης της Ελένης Βακαλό μέσα από τα δύο αυτά ποιήματα που περιλαμβάνει. Εγγίζονται τα όρια του ποιητικού τρόπου και λόγου της. Η άπαξ λυρική μεταστροφή στο υπερβατικό "Θαύμα" αντιδιαστέλλεται στην πραγματοκεντρική άποψη της γραφής στις "Μικρές σημειώσεις". Ειδικά οι "Μικρές Σημειώσεις"… συμπυκνώνουν μια μεγάλη αλήθεια για την ποίηση της Βακαλό: πόσο ο λόγος της διαστέλλει τα όρια της ποίησης και της μη ποίησης, έτσι ώστε δριμύτερα επίκαιρο σήμερα να ακούγεται αυτό που η Βακαλό έγραψε 32 χρόνια πριν:

Ο τρόπος να κινδυνεύομε είναι ο τρόπος μας σαν ποιητές (1966)

Μ. Κακαβούλια
Καθηγήτρια Παντείου Παν/μίου
Περιοδ. ΠΟΙΗΣΗ

Γενικό

Vakalo's poems are reminiscent of Max Ernst's "frottage" paintings, where paper is placed directly over the textured surface of an object, scribbled over with pencil, then daubed with sponge and paint until a fantastic world takes shape, both mysterious and exactly mapped, from which monstrous heads peep out or obtrude, scattered limbs, the beginning of things, half coral and half vegetation. For this reason, Vakalo's poetry is at once concrete and abstract, primitive and sophisticated, tangible yet elusive. She knows very well, of course, that her effort to discard all subjective malformation is itself a subjective act and creates a world of objects peculiarly her own, steeped in her personality, moving at her direction, pretending to be real, although they are in truth the projections of her cauterizing imagination. From this trap, no poet, using words, can ever hope to escape.

Kimon Friar
Ποιητής, μεταφραστής
JOURNAL OF THE HELLENIC DIASPORA,
Vol IX, No 4, winter 1982.

Από τη συλλογή Έννοια των τυφλών, 1962.

Η έννοια των τυφλών

- Απ' το ημερολόγιο των τυφλών -
Απλώθηκε σα σκιά απειλής κι ησυχίας μεγάλης, όταν μέσα της
βρίσκεσαι και δεν έχεις να λες
το "πότε πια θάρθει"
Εφηβεία καινούργια με χλόη που μαύρη, τώρα καθώς το μπορού-
σα κατάματα να βλέπω τον ήλιο, στις παρυφές του φυτρώνει

Κι όπως τότε που έρωτα περιμένοντας την καρδιά μου φοβόμουν
Πολλά γύρω μου και αόριστα κι ακοές πιο ωραίες
Όπως πάντα πλησιάζοντας τη σιωπή και οι ψίθυροι και τα νεύ-
ματα που διακρίνεις

Όλα μοιάζαν πως χάνονταν κι όλα τότε ξανοίγαν
Νοσταλγία αργής μεταμόρφωσης συνοδεύει το ποίημα
Γιατί τάχα πώς να βρεθήκανε οι επιθυμίες στο ποίημα και τα άλλα
που τον θάνατο ετοιμάζουν;

Αυτά ένας συλλογισμός βαθύς τα αναπαύει

Ζώνες που αστράφτουν έρημες κι απρόσκοπτος ο αέρας τους
περνάει από τη γη
Με το γυμνό κεφάλι του και τις μικρές ψιλές φωνές, τις γρήγορες
Του λάρυγγα
Διασχίζοντας - τι γρήγορα - τις ζώνες του καιρού
Όχι με μιας
Με πάλεψε, σ' όλο το σώμα μου έσκαψε για τα όμοια του φωλιές
Κι έγινα κατοικία άγριων πουλιών
Στη μέση ερημιάς

Τώρα εκεί θα κατοικεί τ' ωραίο πουλί
Σ' ένα κουβάρι συνωστίζεται αναπνοής
Το τρωκτικό των θεμελίων

Γνωριμία απ' τους ίσκιους
- ή στη μεγάλη αυλή -

Γύρω μου σαν καθόμουνα στην αυλή κι απ' τους ίσκιους σημάδια
αγνώριστα ένα-ένα πετούσαν δεν ήξερες ποιο κι από πού
πολύς θόρυβος ξαφνικά σα να είχανε όλα μαζί σηκωθεί, απ' τα
χέρια, τους ώμους μου, φεύγοντας
τα ζευγάρια των άλλων πουλιών μες στο πλήθος τους άγγιζαν
φτερουγίζοντας
Ήταν πάντοτε βράδυ κι ήταν πάντοτε ανήσυχα πρώτα πριν να
πέσει το φως
Και φανέρωναν τότε μόλις για μια στιγμή σα μια πεδιάδα με ήλιο
ξανά, ανάμεσά της για να περνούν
τα ζευγάρια που πέταξαν, τα σημάδια των ίσκιων ένα σχήμα κινήσεως γνωρίζοντας
- αυτά που είχαν
φύγει απ' τη νύχτα και τα άλλα που έκρυβα σε χιλιάδες φωλιές με
δροσιά -
εκείνα τα ερωτευμένα παιδιά μες στον ίσκιο τους ακουμπώντας τον
ίδιο καθώς ένα σάλεμα τα 'παιρνε φεύγοντας
για τους κόκκινους λόφους που κάπου κλείνουν τη γη

Από τη συλλογή
Επιλεγόμενα, 1997

ΜΙΚΡΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΜΟΥ
Το άλλο του πράγματος

Είναι πράγμα
Το άλλο του πράγματος
Γιατί ενάντιο σε μένα
Και όμορφο
Το πλησίον που χάνεται
Το μετατρέπω σε ρήμα
Εννοείται ο αέρας
Και βόσκει
Ψηλώνοντας απ' το χόρτο
Το πράσινο ως χρώμα

Επιμένω στα παραδείγματα

Εξηγώ έτσι κάθε αντικατάσταση
Στη φύση της γλώσσας