 |
ΕΛΛΗΝΕΣ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΛΙΤΣΑ
ΨΑΡΑΥΤΗ
Photo:
© E.KE.BI, 2001. Σταφυλίδου
Βιογραφικό
Σημείωμα
Η
Λίτσα Ψαραύτη γεννήθηκε στη Σάμο το 1936. Αποφοίτησε
από το Πυθαγόρειο Γυμνάσιο. Σπούδασε ξένες γλώσσες
στη Αθήνα κι εργάσθηκε πρώτα στο Παγκόσμιο Συμβούλιο
των Εκκλησιών και μετά στην Αμερικανική Πρεσβεία.
Τα βιβλία της βραβεύτηκαν πολλές φορές από: τον
Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (Ελληνικό
Τμήμα της ΙΒΒΥ), τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά
κλπ. Το βιβλίο της "Το διπλό ταξίδι"
μπήκε στον Τιμητικό Πίνακα του Ευρωπαϊκού Βραβείου
Παιδικής Λογοτεχνίας "Πιέρ Πάολο Βερτζέριο"
του Πανεπιστημίου της Πάντοβα, στην Ιταλία. Το
βιβλίο της "Τα δάκρυα της Περσεφόνης"
έχει περιληφθεί στον Τιμητικό Πίνακα της ΙΒΒΥ,
ενώ ήταν επίσης υποψήφια για το Βραβείο Χανς Κρίστιαν
Άντερσεν το 2000. Πήρε το ελληνικό Κρατικό Βραβείο
το 1996 για το βιβλίο "Το χαμόγελο της Εκάτης"
και η Ακαδημία Αθηνών βράβευσε με Έπαινο το βιβλίο
της "Το αυγό της έχιδνας".
Τα βιβλία της έχουν κάνει πολλές εκδόσεις, είχαν
εξαιρετικές κριτικές από τα πιο αξιόλογα περιοδικά
και εφημερίδες, ήταν το αντικείμενο πολλών φοιτητικών
εργασιών και διδάχθηκαν σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια
(π.χ. στο αμερικανικό Rutgers University, New
Brunswick. N.J. Comparative Literature Dept.).
ΛΙΣΤΑ ΨΑΡΑΥΤΗ
ΕΡΓΑ
ΓΙΑ
ΠΑΙΔΙΑ
Ηρακλής (μυθολογία). Αθήνα, Άγκυρα, 2001. (7η
έκδοση).
60 σελ. ISBN: 960-234-020-7.
Oι τελευταίοι ήρωες. Αθήνα, Πατάκης, 2001. (12η
έκδοση).
106 σελ. ISBN: 960-293-689-4.
Το τσίρκο και ο νάνος Γολιάθ. Αθήνα, Πατάκης,
2001. (4η έκδοση).
45 σελ. ISBN: 960 360-287-6.
Η εκδίκηση των μανιταριών. Αθήνα, Άγκυρα, 2000
(2η έκδοση).
86 σελ. ISBN: 960-234-616-7.
Ο λόφος με τις λιχουδιές. Αθήνα, Πατάκης, 2001.
75 σελ. ISBN: 960-016-0040-Χ.
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ
ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ
Στα βήματα του Σαμοθήριου. Αθήνα, Καστανιώτης,
2001 (6η έκδοση).
170 σελ. ΙSBN: 960-03-0243-Χ.
Το διπλό ταξίδι. Αθήνα, Πατάκης, 2000. (16 έκδοση).
237 σελ. ISBN: 960-293-298-8.
Το αυγό της έχιδνας. Αθήνα, Πατάκης, 2000 (20η
έκδοση).
Σελ. 102 ISBΝ: 960-293- 514-6
To αίνιγμα της πέτρινης γενειάδας. Αθήνα, Πατάκης,
2000 (12η έκδοση).
85 σελ. ISBN: 960-293-564-2.
Η εξαφάνιση. Αθήνα, Πατάκης, 2001 (8η έκδοση).
Σελ. 144 ISBN: 960- 293-789-0
Τα δάκρυα της Περσεφόνης. Αθήνα, Πατάκης, 2001
(10η έκδοση).
121 σελ. ΙSBN: 960-360-107-7.
Το χαμόγελο της Εκάτης. Αθήνα, Πατάκης, 2001 (5η
έκδοση).
205 σελ. ISBN: 960-360-527-1.
Το μυστικό τετράδιο. Αθήνα, Πατάκης, 2001 (3η
έκδοση).
191 σελ. ISBN: 960-600-291-8.
Επικίνδυνα παιχνίδια. Αθήνα, Πατάκης, 2001. (4η
έκδοση).
146 σελ. ISBN: 960-600-879-7.
Άρωμα καλοκαιριού. Αθήνα, Περίπλους, 2000.
155 σελ. ISBN: 960-8151-16-3.
Ανάσες και ψίθυροι του δάσους. Αθήνα, Πατάκης,
2001.
135 σελ. ISBN: 960-378-805-8.
Οι άγγελοι του ουρανού. Αθήνα, Πατάκης, 2001
134 σελ. ISBN: 960-378-902-Χ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ
Ισπανικά:
Το χαμόγελο της Εκάτης Θα εκδοθεί το 2001 από
την "Editiones S.M.".
Kαταλανικά:
Το χαμόγελο της Εκάτης. Θα εκδοθεί το 2001 από
την Ediorial Cruilla".
Πορτογαλικά:
Το χαμόγελο της Εκάτης: Θα εκδοθεί το 2001 από
την "Εuropa-America".
Η συγγραφέας
ΛΙΤΣΑ ΨΑΡΑΥΤΗ
Η Λίτσα Ψαραύτη είναι μία από τις πιο εξέχουσες
και δημοφιλείς συγγραφείς παιδικών βιβλίων στην
Ελλάδα και έχει τιμηθεί με τα μεγαλύτερα ελληνικά
βραβεία παιδικής λογοτεχνίας.
Τα βιβλία της παρουσιάζουν ιδέες με παγκόσμια
απήχηση και υπηρετούν πραγματικά τα ιδανικά της
ΙΒΒΥ για την κατανόηση μεταξύ των εθνών. Τα θέματά
της, μολονότι πηγάζουν από την ελληνική ζωή και
τον πολιτισμό, είναι παγκόσμιας σημασίας. Τα παιδιά
σε όλο τον κόσμο μπορούν να ταυτισθούν με τους
ήρωες των ιστοριών της παρά με τις πολιτιστικές
διαφορές. Τα κοινωνικά προβλήματα και η σύγχρονη
ζωή αποτελούν επίσης θέματα των βιβλίων της.
Το στυλ των βιβλίων της έχει την προσωπική της
σφραγίδα, είναι ποιητικό και με φαντασία. Η Λίτσα
Ψαραύτη χρησιμοποιεί διάφορους τύπους και αφηγηματικές
τεχνικές, όπως πολλαπλούς αφηγητές, διάφορες απόψεις
που παρουσιάζονται ταυτόχρονα και ο αναγνώστης
έχει την ευκαιρία ν' ακούσει διάλογο και μονόλογο.
Το λογοτεχνικό της προφίλ περιέχει ποιότητα και
φαντασία και καταφέρνει να χρησιμοποιεί το μύθο
και την πραγματικότητα με φυσικότητα και απαράμιλλη
τεχνική.
Η Λίτσα Ψαραύτη χειρίζεται μερικά δύσκολα θέματα
που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν, μέχρι πρόσφατα,
ακατάλληλα για τα παιδιά. Όμως όποιο θέμα κι αν
περιγράψει το προσεγγίζει με ειλικρινή, ευαίσθητο
και κατανοητό τρόπο.
Τα θέματα που ανακύπτουν σε πολλά από τα βιβλία
της είναι: αντίθεση στον πόλεμο και τη βία, η
επιθυμία για ειρήνη, ελευθερία, δικαιοσύνη και
ίσες ευκαιρίες για όλους. Αυτά πηγάζουν από τις
προσωπικές της αντιλήψεις που προέρχονται και
από τις παιδικές εμπειρίες και αναμνήσεις της
από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τη διαφυγή της
οικογένειάς της σε στρατόπεδα προσφύγων στη Μέση
Ανατολή και από τον ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο. Ανθρωπισμός,
συμπόνια, σεβασμός της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας
και διεθνής κατανόηση είναι μερικές από τις αξίες
στις οποίες εστιάζονται τα βιβλία της.
Ζώντας σε μια χώρα που ήταν πάντοτε σταυροδρόμι
θρησκειών και πολιτισμών, η Λίτσα Ψαραύτη είναι
βαθύτατα ενήμερη των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν
οι άνθρωποι, όπως η φτώχια, η βία, η απομόνωση
και ο διαρκής αγώνας για επιβίωση. Πιστεύει σταθερά
ότι τώρα, περισσότερο παρά ποτέ, οι μεγάλες αξίες
έχουν τη θέση τους στην παιδική λογοτεχνία, όταν
ο κόσμος ταλαιπωρείται πάλι από πολέμους, εθνικισμούς,
ρατσισμό και ξενοφοβία.
Παρά τα "δύσκολα" θέματα, τα βιβλία
της Λίτσας Ψαραύτη δεν είναι απαισιόδοξα. Αντίθετα
εκπέμπουν ακριβώς αυτή την ποιότητα που τα παιδιά
και οι νέοι χρειάζονται τόσο πολύ: την ελπίδα!
Τα στοιχεία σταθερότητας και ελπίδας είναι ακόμη
πιο φανερά στα βιβλία της Λίτσας Ψαραύτη που ασχολούνται
με τη φύση και το περιβάλλον.
Η Λίτσα Ψαραύτη ενδιαφέρεται να προωθήσει την
κατανόηση ανάμεσα στους λαούς και να προβάλει
πολιτισμούς. Τα βιβλία της χτίζουν γέφυρες και
ενημερώνουν τα ελληνόπουλα για τον Αμερικανικό,
τον Ασιατικό και τον Αφρικανικό πολιτισμό.
Η Λίτσα Ψαραύτη χρησιμοποιεί ζωντανή και τολμηρή
γλώσσα για να δημιουργήσει αξέχαστους χαρακτήρες
και πειστικές ιστορίες που συγκινούν τις παιδικές
ψυχές.
Κριτικοί και πανεπιστημιακοί συμφωνούν ότι η Λίτσα
Ψαραύτη έχει ουσιαστική και διαρκή προσφορά στη
λογοτεχνία για νέους και την περιλαμβάνουν στους
πιο διακεκριμένους και αγαπητούς Έλληνες συγγραφείς
για παιδιά και νέους.
Λότη
Πέτροβιτς - Ανδρουτσοπούλου, συγγραφέας.
Πρόεδρος του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου.
Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία της
ΛΙΤΣΑΣ ΨΑΡΥΤΗ
(αποσπάσματα
από κριτικές)
Το
διπλό ταξίδι, Αθήνα, Πατάκης, 2000 (16η έκδοση)
Σελ. 237. ΙSBN: 960-293-298-8
Το βιβλίο αυτό, που περικλείει μαρτυρίες ιστορικές
και σύγχρονες, βασισμένες, όπως φαίνεται, σε προσωπικά
βιώματα της συγγραφέως, είν' ένα βιβλίο γεμάτο
πόνο κι αγάπη για τον άνθρωπο. Θίγει τη φιλοπόλεμη
πολιτική κι είναι στην ουσία μια κραυγή διαμαρτυρίας
ενάντια στον πόλεμο και τις συμφορές που συσσωρεύει
στους ανθρώπους, όπου γης κι αν βρίσκονται, σ'
όποια φυλή κι αν ανήκουν. Αξίζει να διαβαστεί
απ' όλους κι ιδιαίτερα από τη νεολαία, για να
την κάνει να μάθει, να συγκινηθεί, να σκεφτεί…
Βίτω Αγγελοπούλου
Κριτικός Λογοτεχνίας
Εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 24-7-1988
…Η προσφορά αυτού του μυθιστορήματος - όπου τα
γεγονότα εκτυλίσσονται με κινηματογραφική ταχύτητα
μέσα από ζωντανούς διαλόγους ολοκληρωμένους χαρακτήρες,
ρεαλισμό, ένα κλίμα ασθμαίνουν με εναλλασσόμενα
συναισθήματα και μια ποιητική γραφή - είναι ότι
παρουσιάζει άγνωστες σελίδες ιστορίας συνδέοντάς
τες ιστορικά, κοινωνικά και πολιτισμικά με τη
σημερινή εποχή. Στην ουσία το πρώτο "ταξίδι"
της ηρωίδας, ύστερα από τη διαπίστωσή της ότι
δεν είναι πάντα εχθροί εκείνοι που ως τέτοιους
μας τους παρουσιάζουν, είναι μια κατάδυση μάθησης
και μνήμης, όπου η ανθρώπινη μοίρα που θυσιάζεται
στο βωμό της αξιοπρέπειας είναι πάντα ίδια και
λειτουργεί ανεξάρτητα από εθνότητες. Γεγονός που
διαπιστώνεται στο δεύτερό της ταξίδι στην ίδια
γη την Παλαιστίνη, που δοκιμάζεται τώρα από εκείνους
τους Εβραίους, που σχεδόν ξεκληρίστηκαν στα ναζιστικά
κολαστήρια. Η αντικειμενικότητα των ιστορικών
γεγονότων, η παρουσίαση των κοινών στοιχείων των
λαών που τους συνδέει ο πόνος κι η θέληση για
μια καλύτερη ζωή, κι η αποστροφή στην ιστορική
μνήμη εκείνων που κάποτε υπέφεραν, και συνάμα
ο λογοτεχνικός τρόπος που αυτά καταγράφονται,
κάνουν το βιβλίο στην ουσία κήρυκα μιας οικουμενικότητας,
δυνατής μόνο αν οι επιμέρους εθνικές μνήμες λειτουργήσουν
σε μια κατεύθυνση εσωτερικής αλήθειας, αυτοκριτικής
και συναίσθησης του χρέους τους απέναντι στο ιστορικό
μέλλον…
Γιάννης Παπαδάτος
Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδικό ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ,
Ιούνιος 1994
Το
αυτό τα έχιδνας, Αθήνα, Πατάκης, 2000
(20η έκδοση) ISBN: 960-293-514-6.
Το τελευταίο μυθιστόρημα της Λίτσας Ψαραύτη "Το
αυγό της έχιδνας" ανήκει σ' αυτήν την κατηγορία
των τολμηρών πρωτοπόρων. Θέμα του το AIDS…
Τόλμημα να σταθεί απέναντι σε μια μάστιγα της
εποχής μας, μια κατάσταση που διαφοροποιεί την
κοινωνική και ερωτική ζωή όλων μας και κυρίως
αυτή των νέων.
Από τη φύση του το θέμα είναι τολμηρό και μάλιστα
αν θες να το δεις μέσα στα πλαίσια μιας λογοτεχνικής
έκφρασης για παιδιά…
Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο
περιγράφονται οι γενικότερες ανησυχίες του δεκαεφτάχρονου
ήρωα, ανησυχίες που κυρίως έχουν να κάνουν με
τα ερωτικά - σεξουαλικά ξυπνήματα των νέων αυτής
της ηλικίας.
Το μέρος αυτό είναι και το πιο πρωτοποριακό, καθώς
περιγράφονται με ειλικρίνεια οι απόκρυφες στιγμές
των εφήβων και καθώς επίσης παρουσιάζεται και
εκείνη η ερωτική στιγμή που έκρυβε μέσα της τον
μεγάλο κίνδυνο.
Η Λίτσα Ψαραύτη δείχνει να γνωρίζει πολύ καλά
το ν ψυχικό κόσμο των εφήβων, δείχνει να κατανοεί
το πάθος των πρώτων σεξουαλικών σκιρτημάτων και
αυτές τις γνώσεις της τις καταγράφει με αμεσότητα
και γνησιότητα…
Όμως το κύριο βάρος πέφτει στο δεύτερο μέρος του
μυθιστορήματος. Εδώ ο ήρωας αντιμετωπίζει τη γνώση
ότι έχει προσβληθεί από τον ιό του AIDS. Ψυχολογικές
αναλύσεις του ίδιο, αλλά και του οικογενειακού
- κοινωνικού περιβάλλοντος, είναι κυρίως ό,τι
γεμίζει τις σελίδες αυτού του μέρους…
Τονίζω, λοιπόν, τη ροή της αφήγησης. Τονίζω τη
ζωντανή περιγραφή μας γνήσιας καθημερινότητας.
Τονίζω και την τραγικότητα που όσο κι αν "λειαίνεται",
υπενθυμίζει πάντα την ύπαρξή της. Τονίζω την αισθαντικότητα
και τη ευαισθησία του…
Μάνος Κοντολέων
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΑΥΓΗ, 16-9-1990
Αυγό Έχιδνας
…Ένας έφηβος φορέας της τρομερής αρρώστιας στέλνει
γράμμα στον μικρότερο αδελφό του. Του εξιστορεί
όλα τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν από τη στιγμή
που το έμαθε ως τη στιγμή που αποφάσισε να το
αντιμετωπίσει με αισιοδοξία. Σ' αυτό βοήθησε καταλυτικά
η κοπέλα που αγαπούσε, ο μοναδικός άνθρωπος στον
οποίο το είχε ανακοινώσει και που το δέχτηκε με
απόλυτη φυσικότητα. Η συγγραφέας πλάθει έναν ήρωα
που τείνει να γίνει υπερ-ήρωας μέσα από μια τραγικά
μοναχική διαδρομή υπέρβασης της ανθρώπινης δύναμης.
Γνωρίζει τι κάνει κι αποφασίζει να το κρατήσει
μυστικό, ενάντια στο ρατσισμό του περιβάλλοντος
αλλά και στη συμπεριφορά των δικών του. Η ιδεολογική
διαδρομή του εφήβου είναι μια απόλυτα συνειδητοποιημένη
απόφαση αποτέλεσμα των τεράστιων ψυχικών αποθεμάτων
που μπορεί να κρύβει ο άνθρωπος…
Η θεώρηση των συγκεκριμένου έργου μπορούμε να
πούμε ότι αποτελεί μια μελέτη ζωής που πηγάζει
από τις απεριόριστες δυνάμεις του ανθρώπου που
με μέσο τον έρωτα υπερβαίνουν το θάνατο και καταυγάζουν
μια δυναμική πρωτόγνωρη και γενέθλια…..
Γιάννης Παπαδάτος
Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδικό Η ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΏΝ
Νο 9, 1995
Αυγό Έχιδνας
…Αναλογιζόμενοι πως είναι ίσως το πρώτο ελληνικό
λογοτεχνικό έργο για νέους που καταπιάνεται με
το τόσο σοβαρό θέμα του AIDS, σκεπτόμενοι την
ανάγκη των νεαρών αναγνωστών για ενημέρωση, συμπεραίνουμε
πως το βιβλίο θα κυκλοφορήσει πλατιά. Το ευχόμαστε.
Είναι βιβλίο ενδιαφέρον. Ασχέτως αν αφήνει, τελειώνοντας,
μια σχεδόν αδιόρατη εντύπωση συμβιβασμού και απορίας.
Το σημαντικό είναι ότι η επιδέξια συγγραφέας μας
παρέχει πολύτιμες πληροφορίες γύρω από τη μοναξιά
του σπιτικού μας, γύρω από τη μοναξιά των εφήβων
μας, που είναι πικρή μα μένει κρυφή, γιατί συνυπάρχει
με την περηφάνια….
Ελένη Σαραντίτη
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 5-9-1990
Τα δάκρυα της Περσεφόνης. Αθήνα, Πατάκης, 2001.
(10η έκδοση) Σελ. 121. ΙSBN: 960-360-107-7.
… Η Λίτσα Ψαραύτη, χρησιμοποιώντας και σε τούτο
το βιβλίο πρωτοπρόσωπη αφήγηση, φέρνει με ζωντάνια
τον αναγνώστη όσο κοντύτερα γίνεται στις αντιδράσεις
και τα συναισθήματα του δωδεκάχρονου αγοριού.
Ταυτόχρονα, παρεμβάλλει μικρά, δευτερεύοντα επεισόδια,
διηγήσεις μεγάλων ή αναμνήσεις, παρέχοντας έτσι
νύξεις που παραπέμπουν όχι μόνο στη Μυθολογία
αλλά και σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα τόσο
των αρχαίων όσο και των νεοτέρων χρόνων. Με τον
τρόπο αυτόν, ξυπνά το ενδιαφέρον, κινεί την περιέργεια
του μικρού αναγνώστη, τον παρακινεί ν' ανατρέξει
σε πηγές, να ανιχνεύσει με όρεξη το παρελθόν.
Κι αυτό, ενώ βιώνει παράλληλα τις εμπειρίες, τις
ανησυχίες, τα ερωτηματικά και τα διλήμματα, την
αναστάτωση ενός παιδιού που από την προεφηβική
ηλικία ετοιμάζεται να μπει στην εφηβεία. Έτσι,
δένεται αρμονικά η προσπάθεια για αυτογνωσία,
με τη διάθεση για γνώση του κόσμου, παλιού και
καινούριου, που περιβάλλει τα σύγχρονα παιδιά.
Το αποτέλεσμα είναι ένα εξαιρετικά ευχάριστο ανάγνωσμα,
πέρα για πέρα ελληνικό, που σίγουρα θα γοητεύσει
τους αναγνώστες του, και ιδιαίτερα τα παιδιά της
μέσης σχολικής ηλικίας.
Λότη Πέτροβιτς - Ανδρουτσοπούλου
Συγγραφέας
Περιοδικό ΣΑΜΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ,
Μάιος 1996
Δάκρυα Περσεφόνης
…η Λίτσα Ψαραύτη, τώρα μας δίνει μια ιστορία γλυκιά
που μοιάζει με παραμύθι καθώς εντός της συνυπάρχουν
στοιχεία ονειρικά αλλά και στοιχεία ιστορικά από
το πρόσφατο ή από το μακρινό μας παρελθόν, παραδόσεις,
διαδόσεις, φήμες ξεχασμένες μαζί με τα γεγονότα
σύγχρονα, στιγμές καθημερινές από τη ζωή ενός
δωδεκάχρονου αγοριού που ξαφνικά κι εντελώς απροετοίμαστος
ζει τις λαμπερές κι εκστατικές στιγμές που χαρίζει
ο έρωτας στο πρωινό της ζωής…
Η γραφή της Λίτσας Ψαρεύτη λιτή, πάντοτε σαφής,
αυστηρή και ελεγχόμενη, εδώ απογειώνεται και χρωματίζεται
από μια κρυφή χάρη, από μια ευτυχία ανέκφραστη.
Ελένη Σαραντίτη
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 25-5-1994
Το χαμόγελο της Εκάτης, Αθήνα, Πατάκης 20001
(5η έκδοση) Σελ. 205 . ISBN: 960-360-527-1.
Το χαμόγελο της Εκάτης είναι ένα μυθιστόρημα κοριτσίστικης
εφηβείας, το περιεχόμενο του οποίου αναφέρεται
σε τέσσερις φάσεις την ελληνικής ιστορίας: Αρχαϊκή
εποχή, Βυζαντινή, Τουρκοκρατία, Σύγχρονη…
Η συγγραφέας Λίτσα Ψαραύτη πραγματοποίησε με Το
χαμόγελο της Εκάτης ένα δύσκολο εγχείρημα. Να
απεικονίσει έναν ολόκληρο κόσμο, τον ελληνικό
σε καίριες φάσεις της ιστορίας του, παρακάμπτοντας
τις συμβάσεις που διέπουν τη συγγραφή του ιστορικού
μυθιστορήματος. Αντίθεα με το εύρημα του περιδέραιου
που περνά διαδοχικά στην κατοχή των τεσσάρων ηρωίδων,
πραγματοποιεί τα χρονικά άλματα που της επιτρέπουν
να φωτίσει τόσο τις ιστορικές περιόδους όσο και
τις διαφορετικές μορφές του κοριτσίστικου ερωτικού
ξυπνήματος. Η διακεκομμένη αφηγηματική της γραμμή
βρήκε, ούτως ή άλλως ίσια στον αυθορμητισμό και
τη συστολή, στην τόλμη και τη αυτοσυγκράτηση,
δηλαδή στην ουσία της εφηβείας…
Σοφία Χατζηδημητρίου
Περιοδικό Η ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
Νο 21, Μάιος 1998
Χαμόγελο Εκάτης
… "Το χαμόγελο της Εκάτης" είναι ένα
μυθιστόρημα σταθμός στην παιδική λογοτεχνία του
τόπου μας. Μια ευρηματική ιστορική διαδρομή γεμάτη
αγάπη, μαγεία και δυνατά μηνύματα. Η ιστορία πλέκεται
γύρω από ένα αρχαίο κόσμημα φιλοτεχνημένο στα
εργαστήρια της αρχαίας Σάμου για την κόρη του
Πολυκράτη, Θεανώ…
Είναι εκπληκτική η ικανότητα της κ. Ψαραύτη να
μπαίνει στο ύφος και την ατμόσφαιρα των εποχών,
να εισδύει στο γλωσσικό τους τοπίο με την άνεση
του ταλέντου της…
Το χαμόγελο της Εκάτης αποτελεί ελπιδοφόρο χαμόγελο
στη στάθμη της λογοτεχνίας μας που έργα σαν αυτό
της κ. Ψαραύτη την κάνουν εύρωστη και ακμαία,
προσδίδοντάς της τη θέση που της αξίζει…
΄Ελσα Χίου
Εφημ. ΧΑΡΑΥΓΗ, 11-4-1998.
Χαμόγελο Εκάτης
…Το καινούργιο μυθιστόρημα της Λίτσας Ψαραύτη
απευθύνεται στους νέους, κυρίως, αλλά και στους
ενηλίκους. Είναι ομολογουμένως, η ωριμότερη δουλειά
της συγγραφέως, η πιο ενδιαφέρουσα ίσως και αποτέλεσμα
μιας πρωτότυπης έμπνευσης, αλλά και κοπιαστικής
έρευνας. Μέσα από τις σελίδες της περνούν στιγμές
σημαντικές του ελληνικού βίου, με πράξεις ηρώων,
ηγεμόνων, καλλιτεχνών, ευγενών, κατακτητών, πράξεις
που άφησαν βαθιές χαρακιές στα μονοπάτια της ιστορίας
μας, αλλά και καταστάσεις καθημερινές απλών ανθρώπων,
που τους κινεί το αίσθημα, το όνειρο και η ελπίδα…
Ενδιαφέρουσα η ιστορική διαδρομή. Και δοσμένη
με παραστατικότητα και γνώση. Κι αν είναι να ξεχωρίσει
κάποιος τις ωραιότερες ανάμεσα στις τόσες ωραίες
σελίδες, ασφαλώς, η ιστορία με τη μοναχή Θεονίκη,
η βυζαντινή ιστορία, θα του κλέψει την καρδιά.
Περιέχει πάθος, καθαρότητα, πίστη και αθωότητα,
ατμόσφαιρα και ιστορική ακρίβεια. Κι έναν έρωτα
πνευματικό, μοναδικό.
Ελένη Σαραντίτη
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 21-2-1996.
Οι Άγγελοι του ουρανού, Αθήνα, Πατάκης, 2001-09-17
Σελ. 134. ISBN: 960-378-902-Χ.
…Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, που είναι περιπετειώδες,
και κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη,
όχι μόνον του νεαρού, διαδραματίζεται σε τεχνητή
διαστημική αποικία, δημιούργημα της γαλαξιακής
Ομοσπονδίας. Εκεί έχουν μεταφερθεί παιδιά από
όλα, σχεδόν, τα μέρη της γης, από τη Βραζιλία,
τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κένυα, τη Ρωσία, τη
Σκοτία, την Ινδία, από την Ελλάδα, κ.α. Οι νέοι
αυτοί έχουν απαχθεί (όχι βίαια) και έχουν μεταφερθεί
σαν υπνωτισμένοι, με διαστημικό σκάφος, στον αστερισμό
του Αετού…
Έζησαν εκστατικοί, όλοι τους μέσα σε καταιγισμνούς
αστεριών, μέσα σε θάλασσες φωτός ή σκότους, αντίκρισαν
κρατήρες που άνθιζαν σαν υπερμεγέθη λουλούδια,
κι άλλους απρόσιτους και απειλητικούς. Αλλά εδώ
δεν χωρούν οι δικές μας περιγραφές. Είναι το ίδιο
το κείμενο της συγγραφέως μια απόλαυση για μικρούς
και μεγάλους…
Δεν είναι απαραίτητο να αποκαλύψουμε το τέλος
αυτού του συμβολικού μυθιστορήματος καθώς αφήνει
να εννοηθεί ότι η σωτηρία του πλανήτη μας θα προέλθει
μέσα από τη ηθική και τη γνώση, αξίες με τις οποίες
οφείλουμε να εξοπλίσουμε τους νέους μας…
Ελένη Σαραντίτη
Συγγραφέας, Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ "ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΤΗΣ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ"
Ήταν
σπουδαία παραμυθού η γιαγιά της Αγγέλας. Όλα τα
παιδιά του χωριού μαζευόμασταν τις χειμωνιάτικες
νύχτες στο σπίτι της και την ακούγαμε. Μας έλεγε
παραμύθια, έμπλεκε βασιλιάδες και αγίους, τον
οξαποδώ με τους καλικάντζαρους. Οι ιστορίες της
δεν είχαν τελειωμό. Μάγισσες, νεράιδες, φαντάσματα,
ξεχασμένοι θεοί τριγυρνούσαν στα βουνά και στους
κάμπους τις νύχτες, καμιά φορά και το καταμεσήμερο,
φανερώνονταν στους ανθρώπους κι άλλοτε τους μοίραζαν
πλούτη, άλλες φορές όμως τους έπαιρναν τη φωνή
και τους μαρμάρωναν.
Κανένα παιδί δεν ανέβαινε στο κάστρο όταν νύχτωνε.
Η γιαγιά της Αγγέλας έλεγε πως τις νύχτες μαζεύονταν
εκεί οι νεράιδες και οι ξωτικές. Ήταν όλες τους
κοπέλες πανέμορφες με μακριά ξανθά μαλλιά και
φουστάνια που φεγγοβολούσαν στο σκοτάδι. Όποιον
συναντούσαν τον υποχρέωναν να χορέψει μαζί τους
ως το πρωί. Την άλλη μέρα οι άντρες γύριζαν στα
σπίτια τους αλλοπαρμένοι. Λένε πως ένας χωριανός
μας, ο Χατζημανωλάκης, είδε μια νύχτα τις νεράιδες
να λούζονται ολόγυμνες στην πηγή. Αντί να μείνει
ακίνητος και σιωπηλός έτρεξε κοντά τους και τους
μίλησε κι εκείνες του πήραν τη μιλιά. Όσο κι αν
τον διάβαζε την άλλη μέρα ο παπάς, ο Χατζημανωλάκης
δεν μπόρεσε να ξαναμιλήσει κι ούτε βρήκε ποτέ
τα λογικά του. Τριγύριζε στις σπηλιές και στις
χαράδρες, κοντά στην πηγή και στο ποτάμι, περιμένοντας
να ξαναδεί τις όμορφες κοπέλες να πλένουν το κορμί
τους και να χορεύουν…
Έτρεμε το φυλλοκάρδι μας όταν ακούγαμε τις ιστορίες
της κυρά Πολυξένης. Κοιτούσαμε φοβισμένοι στις
γωνιές, εκεί που φώλιαζε το σκοτάδι, να δούμε
τον τρισκατάρατο να μας κοιτάζει αγριεμένος. Όταν
γυρίζαμε τη νύχτα στα σπίτια μας, τραγουδούσαμε
δυνατά για να διώξουμε το φόβο και να πάρουμε
δύναμη από την ίδια μιας τη φωνή.
- Ξέρει η γιαγιά σου γιατί οργίστηκε η γη; ρώτησα
την Αγγέλα και μια κρυάδα περπάτησε στη ραχοκοκαλιά
μου.
- Εσένα δεν πάει το μυαλό σου πουθενά; με κοίταξε
κατάματα. Η κρυάδα απλώθηκε σ' ολόκληρο το κορμί
μου, ένιωσα να παραλύω.
- Δεν καταλαβαίνω τι θέλεις να πεις, τραύλισα.
- Η Περσεφόνη…
- Τι σχέση έχει η Περσεφόνη μ' όλα αυτά, την αγριοκοίταξα.
- Έχει και παραέχει. Η Δήμητρα είναι θυμωμένη,
κρατάς την κόρη της φυλακισμένη κι' αυτό η θεά
δεν αφήνει να φυτρώσουν τα σπαρτά κι η παγωνιά
ξέρανε τα δέντρα…
- Αγγέλα, είσαι θεότρελη, χειρότερη κι από τη
γιαγιά σου, έβαλα τις φωνές, κι η Αγγέλα έφυγε
θυμωμένη. Τα λόγια της όμως είχαν κάνει τη ζημιά
τους, στριφογύριζαν στο μυαλό μου σαν ξετρελαμένα
σπουργίτια.
Όταν γύρισε ο παππούς, τον ξεμονάχιασα στην κουζίνα
και τον ρώτησα:
- Παππού, είναι αλήθεια όσα λέει η κυρα Πολυξένη;
Τι λέει, δηλαδή;
- Να, τάχα ότι θύμωσε η γη και μας τιμωρεί,…
- Μερικές φορές η κυρά-Πολυξένη λέει αλλόκοτες
ιστορίες για καταστροφές και δυστυχίες. Αλλά δε
χρειάζεται να είναι κανείς προφήτης, ποτέ δε σταμάτησαν
σ' αυτό τον τόπο οι συμφορές και τα δάκρυα…
Ο
Γενάρης μπήκε με λιακάδες. Ένα πρωί αντικρίσαμε
τον κάμπο κατακόκκινο.
- Αδύνατο να είναι παπαρούνες τέτοια εποχή, σταυροκοπιόταν
ο παππούς.
Πριν προλάβουμε να κατηφορίσουμε, μας πρόλαβε
η Αγγέλα.
- Τα χωράφια γέμισαν κόκκινο τριφύλλι… Όλοι οι
χωριανοί λένε πως δεν έσπειραν ούτε ένα σπόρο
στα χωράφια τους…
- Καμιά φορά, κοριτσάκι μου, ο δυνατός αγέρας
φέρνει σπόρους από μακριά, πέφτουν στη γη και
φυτρώνουν…, είπε καλόγνωμα ο παππούς.
Δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο κόκκινο τριφύλλι,
το άκουσα να το λέει ο ίδιος ο γεωπόνος. Όλο το
χωριό έχει μαζευτεί στην πλατεία, ήρθε κι ο παπάς
με το δήμαρχο, κανένας όμως δεν μπορεί να λύσει
το μυστήριο…., η φωνή της Αγγέλας ήταν όλο έξαψη.
Αφήσαμε τον παππού στη μέση του δρόμο και πήραμε
τον κατήφορο. Μόλις βγήκαμε απ' το χωριό, η Αγγέλα
σταμάτησε, κοίταξε τον κάμπο που κοκκίνιζε σαν
να ήταν Απρίλης και είπε σοβαρή:
- Μόνο εσύ κι εγώ ξέρουμε γιατί φύτρωσε το κόκκινο
τριφύλλι στα χωράφια…
Γύρισα και την κοίταξα απορημένος. Πριν προλάβω
να μιλήσω, συνέχισε:
- Είναι τα δάκρυα της Περσεφόνης… Χαίρεται η φύση
και γιορτάζει γιατί έσμιξε η κόρη με τη μάνα της…
Δεν της αποκρίθηκα. Τις τελευταίες μέρες είχα
άλλα στο μυαλό μου. Κάθε φορά που μ' έβλεπε ο
παππούς ξαπλωμένο στον καναπέ με τα χέρια πίσω
απ' το κεφάλι και το βλέμμα καρφωμένο στο ταβάνι,
μουρμούριζε:
- Μεγάλωσες κι εσύ, δώδεκα χρονών και κοντεύει
να μη σε χωράει ο καναπές…
Το ένιωθα κι εγώ ότι μεγάλωνα. Δεν ψήλωνε μόνο
το κορμί μου, κάτι ξυπνούσε μέσα μου και με πονούσε
μ' έναν πόνο γλυκό. Μερικές φορές είχα τις ακεφιές
μου κι ήθελα να κλάψω κι άλλοτε πάλι κλοτσούσα
με μανία τις πέτρες και τα κονσερβοκούτια που
έβρισκα στο δρόμο κι έριχνα πέτρες στους γλόμπους
με τα φώτα.
Στην αρχή δεν ήξερα τι μου έφταιγε. Όσο περνούσαν
όμως οι μέρες, έβλεπα ότι η αιτία για όλη αυτή
την αναστάτωση ήταν η Αγγέλα…
Είχε ψηλώσει κι εκείνη, άνθιζε σαν τα μπουμπούκια
της μυγδαλιάς την άνοιξη. Ήθελα να βρίσκομαι συνέχεια
κοντά της, να κουβαλάω τα βιβλία της και να μαζεύω
το κοκαλάκι που έπεφτε απ' τα μαλλιά της. Κι όμως
πολλές φορές ντρεπόμουνα να φανερώσω και στον
εαυτό μου τον ίδιο πόσο λαχταρούσα να πιάσω στη
χούφτα μου εκείνα τα ξέπλεκα μαλλιά και να τα
φυλακίσω στο θαλασσί κοκαλάκι… Κι έρχονταν πάλι
στιγμές που ήθελα να της ανοίξω την καρδιά μου,
όταν όμως την αντίκριζα, σάστιζα κι ένας κόμπος
στεκόταν στο λαιμό μου. Σωστό μαρτύριο….
- Θέλεις σοκολάτα; Είναι με αμύγδαλα, απ' αυτές
που σ' αρέσουν…., η φωνή της Αγγέλας με συνέφερε.
Κάθισα πλάι της. Έσκισε το ασημόχαρτο και μου
'δωσε να δαγκώσω. Η σοκολάτα όμως ήταν σκληρή,
δεν κοβόταν. Άπλωσα το χέρι μου κι έπιασα σφιχτά
το δικό της. Ήταν κρύο και σαν να μου φάνηκε πως
έτρεμε λιγάκι. Με μια γερή δαγκωματιά έκοψα ένα
κομμάτι. Γέμισε γλύκα το στόμα μου. Ύστερα έμπηξε
τα δόντια της κι η Αγγέλα. Μια εγώ, μια εκείνη,
με το χέρι της πάντα μέσα στο δικό μου, κι η σοκολάτα
να μη σώνεται, κάθε φορά κόβαμε και μικρότερο
κομμάτι….
Όταν τελείωσε η σοκολάτα, το χέρι της Αγγέλας
ήταν ζεστό μέσα στο δικό μου, σαν τ' αμάλλιαγα
πουλάκια που βρίσκαμε στις φωλιές.
Ο κάμπος άστραφτε μπροστά μας κατακόκκινος. Τα
δάκρυα της Περσεφόνης… Αλήθεια, πόσο θα κρατούσαν;
Σε λίγο θα μαραίνονταν και θα γίνονταν ανάμνηση
όπως και η ίδια η Περσεφόνη. Θα θυμόμουνα μόνο
τα χτυποκάρδια, όλα τα πρωτόγνωρα και θαυμαστά
που με ξάφνιασαν, με τρόμαξαν και μου μίλησαν
με μια γλώσσα άγνωστη και μαγική.
Καλά έλεγε ο παππούς… Μεγάλωνα… Ήμουνα δώδεκα
χρονών, τριών μηνών και δέκα ημερών κι ένιωθα
πως η γλύκα εκείνης της σοκολάτας που είχα στο
στόμα μου δε θα τελείωνε ποτέ…
|
