Ο Μανόλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1925. Σπούδασε Ιατρική και ειδικεύτηκε ως ακτινολόγος στη Βιέννη (1955-1956). Άσκησε το επάγγελμα του ακτινολόγου στη Θεσσαλονίκη και το 1978 μετεγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
για την πολιτική του δράση στο φοιτητικό κίνημα φυλακίστηκε στο διάστημα 1948-1951, ενώ το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο.
Εμφανίστηκε στα γράμματα από το περιοδικό Πειραϊκά Γράμματα (1942) και το φοιτητικό περιοδικό Ξεκίνημα (1944). Του τελευταίου περιοδικού διετέλεσε και αρχισυντάκτης, από το τεύχος 1 (15 Φεβρ. 1944) μέχρι και το 11-12 (1 και 15 Οκτ. 1944).
Δημοσίευσε ποιήματα και κριτικά σημειώματα σε πολλά περιοδικά, ενώ είχε και πυκνή παρουσία στην εφημερίδα Αυγή, με κείμενα για θέματα λογοτεχνικά και πολιτικά. Εξέδωσε το περιοδικό Κριτική (Θεσσαλονίκη, 1959-1961), υπήρξε μέλος της εκδοτικής ομάδας των Δεκαοκτώ κειμένων (1970), των Νέων Κειμένων και του περιοδικού Η Συνέχεια (1973).
Ποιήματά του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά. Ακόμα, ποιήματά του μελοποίησαν ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Θάνος Μικρούτσικος, η Αγγελική Ιονάτου και ο Μιχάλης Γρηγορίου.

Μανόλης Αναγνωστάκης

Εργογραφία

Εποχές, Θεσσαλονίκη, (ιδιωτ. έκδοση), 1945, σελ. 32.

Εποχές 2, Σέρρες, (διωτ. έκδοση), 1948, σελ. 24

Εποχές 3, Θεσσαλονίκη, ( ιδιωτ. έκδοση), 1954, σελ. 16.

Τα Ποιήματα (1941-1956): [Εποχές - Εποχές 2 - Παρενθέσεις, Εποχές 3 - Η Συνέχεια 2], Αθήνα, (ιδιωτ. έκδοση), 1956.

Η Συνέχεια 3, Θεσσαλονίκη, (ιδιωτ. έκδοση), 1962, σελ. 32

Υπέρ και Κατά, Θεσσαλονίκη, Α.Σ.Ε., 1965, σελ. 112.

Τα Ποιήματα (1941-1971): [Εποχές - Εποχές 2 - Παρενθέσεις - Εποχές 3 - Η Συνέχεια - Η Συνέχεια 3 - Ο στόχος], Θεσσαλονίκη, (ιδιωτ. έκδοση), 1971, Αθήνα, Πλειάς, 1976, Αθήνα, Στιγμή, 1985, Αθήνα, Νεφέλη, 2000, σελ. 192, ΙSΒΝ: 960-211-538-6

Αντιδογματικά, Άρθρα και Σημειώματα (1946-1977), Αθήνα, Πλειάς, 1978, Αθήνα, Στιγμή, 1985, σελ. 232.

Το περιθώριο '68-69, Αθήνα, Πλειάς, 1979, Αθήνα, Στιγμή, 1985, Αθήνα, Νεφέλη, 2000, σελ. 48, ISBN: 960-211-5521-1

Μανούσος Φάσσης, Παιδική Μούσα (Τραγούδια για την προσχολική και σχολική ηλικία), Αθήνα, Αμοργός, 1980.

Υ.Γ., Αθήνα, (ιδιωτ. έκδοση), 1983, Αθήνα, Νεφέλη, 1992, σελ. 40

Τα Συμπληρωματικά, (Σημειώσεις κριτικής), Αθήνα, Στιγμή, 1985, σελ. 176.

Ο ποιητής Μαούσος Φάσσης. Η ζωή και το έργο του. ία πρώτη απόπειρα κριτικής προσέγγισης, Αθήνα, Στιγμή, 1987, 1996. Σελ. 144. ΙSBN: 960-269-029-1.

Η χαμηλή φωνή. Τα λυρικά μιας περασμένης εποχής στους παλιούς ρυθμούς - μία προσωπική ανθολογία του Μανόλη Αναγνωστάκη, Αθήνα, Νεφέλη, 1990, σελ. 224.

Μεταφράσεις

Αναγνωστάκης Μανόλης

In English:

Poems. [tr.by]: Philip Ramp. Beeston, Shoestring Press, 1998. 103pp. ISBN: 1-899-549-19-6

Ιn Spanish:

Los Poemas (1941-1971) [tr.by]: Alfonso Silvan. Madrid, Ediciones Clasicas, 1996. 309pp. ISBN: 84-7882-239-9

Seleccion poetica, [tr.by]: Manuel Gonzalez Rincon. Fin de Siglo, 11 (Marzo 1985), pp 26-28 & 37-38.

Diez poemas. [tr.by]: Alfonso Silvan Rodriguez. Cervantes, 1 (1986), pp 58-77

Seleccion de poemas de… [tr.by]: Manuel Gonzalez Rincon. Alor Novissimo, 16,17,18 (Octubre 1988-Junio 9189), pp. 89-93.

In Italian:

Poesie di. [tr.by]: Paola Minucci. [s. l.]: Milella, 1978.

In Greek- Italian:

Poesie. [tr.by]: Vincenzo Orsina. Milano: Crocetti Editore, 1997. 247pp.

In Serbocratian:

Manolis Anagnostakis. Brodolom [tr.by]: Zoran Mutic. Titograd: Univerzitetska Rijec, 1990. 48pp.

Pesme [tr.by]: Kseni Maritski Gatsanski. Smederevo: Smederevska Pesmitska Jesen, 1997. 163pp.

In Greek-French

Les poemes: (1941-1971). [tr.by]: Xavier Bordes.Bruxelles: Le cri 270pp. ISBN: 2-87106-119-X

In Greek - German:

Balladen [tr.by]: Niki Eideneier. Koln: Romiosini, 1987.
288pp. ISBN: 3-923728-34-4

Ο Ποιητής
Μανόλης Αναγνωστάκης

Η ποίηση του Αναγνωστάκη είναι εκείνη που καλύτερα από κάθε άλλη αποδίδει την ατμόσφαιρα και το αίσθημα ενός συγκεκριμένου τόπου και μιας συγκεκριμένης εποχής: της Κατοχής και της περιόδου που ακολούθησε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με όλα τα τραγικά για την Ελλάδα γεγονότα. Ο Αναγνωστάκης θεωρείται ο πλέον αντιπροσωπευτικός από την ομάδα εκείνη των ποιητών που αποκαλούνται πολιτικοί ή μαρξιστές ή ποιητές της ήττας ή ιδεολογικοί ή κοινωνικοί ποιητές, οι οποίοι καθορίζουν τη μία από τις τρεις κατευθύνσεις της μεταπολεμικής μας ποίησης (οι άλλες δύο είναι η υπαρξιακή και η υπερρεαλίζουσα).
Η εποχή μας σήμερα κάθε άλλο από μεταπολεμική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Εντούτοις νιώθουμε ότι τα ποιήματα του Αναγνωστάκη δεν έχουν παλιώσει, ότι μας δίνουν ένα αίσθημα σημερινό, ζωντανό, εν μέρει και κατ' επίφασιν μόνο μεταπολεμικό.
Εδώ κυρίως βρίσκεται το ενδιαφέρον της ποίησης του Αναγνωστάκη. Αν οι στίχοι της είναι, όπως γενικά πιστεύεται, τόσο πιστή έκφραση του αισθήματος της εποχής της, πως γίνεται να υπερβαίνουν τόσο αυτό το αίσθημα και το στοιχείο της ιστορικότητάς τους και να είναι και σήμερα τόσο ζωντανοί;
Δεν υπάρχει άλλος Έλληνας ποιητής με τόσο στρατευμένο πολιτικό βίο που να διοχετεύει τόσο λίγα από τα στοιχεία της ιδεολογικής του ταυτότητας στο ποιητικό του έργο. Το φαινόμενο θα πρέπει να οφείλεται στην υψηλή αισθητική συνείδηση του Αναγνωστάκη.
Το περιεχόμενο της ποίησης του Αναγνωστάκη ορίζεται από δύο βασικά συναισθήματα, από τα οποία το πρώτο είναι άσχετο με το περιεχόμενο της πολιτικής ποίησης, ενώ το δεύτερο δεν συνδέεται με αυτήν με πρώτου βαθμού σχέση: από το συναίσθημα της χαμένης αθωότητας, που είναι αποτέλεσμα της μετάβασης, ή - καλύτερα - της πτώσης, από έναν εδεμικό παιδικό χρόνο σ' έναν χρόνο διάτρητο και βασανιστικό. και από την επιθυμία της ανεύρεσης του αληθινού προσώπου του ανθρώπου, το οποίο έχει επικαλυφθεί από τις ανάγκες της προσαρμογής στην εκπεπτωκυία πραγματικότητα.
Από τα δύο αυτά βασικά συναισθήματα απορρέουν οι επιμέρους διαθέσεις της ποίησης του Αναγνωστάκη: η τυραννία της μνήμης, η ερωτική επιθυμία και η αίσθηση της φθοράς του ερωτικού αισθήματος, η οδύνη της μοναξιάς και η επιθυμία καταστολής της με τη συμμετοχή και σε συλλογικότερες εκφράσεις της ανθρώπινης συνείδησης, οι οποίες συχνά ξεπέφτουν στην κατάσταση μιας σύγκρουσης που κάποτε - ουδέποτε όμως φανερά - εμφανίζεται με τη μορφή του ιδεολογικού αγώνα.
Η ποίηση του Αναγνωστάκη δεν είναι απαισιόδοξη. Όσο κι αν οι τόνοι της είναι σκοτεινοί, όσο κι αν οι στίχοι της φτάνουν κάποτε στην απελπισία, στο βάθος του ορίζοντά της διακρίνεται ένα φως που μοιάζει περισσότερο με την αναλαμπή μιας αυγής και λιγότερο με το φέγγος ενός λυκόφωτος. ένα φως που διαποτίζει με ένα υπαρξιστικό χρώμα το ποιητικό του έργο. Περισσότερο από ιδεολογικός ποιητής, ο Αναγνωστάκης είναι υπαρξιακός ποιητής και ο χαρακτήρας του αυτός τον κάνει ν' αποκλίνει ουσιωδώς από την ομάδα των πολιτικών ποιητών και να προσεγγίζει τους υπαρξιακούς ποιητές της γενιάς του.

Νάσος Βαγενάς
Ποιητής, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία του
ΜΑΝΟΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ
(αποσπάσματα από κριτικές)

Αν οι Πόε και οι Σοπενάουερ, οι Μπωντελαίρ και οι Ρεμπώ και όλοι οι κολασμένοι ποιητές του αιώνα μας πρόσφεραν κάτι τι στα έθνη τους, τότε κι ο Αναγνωστάκης χρησιμεύει στην Πατρίδα μας…
Η μοναξιά, ένα στοιχείο στείρο και αντικοινωνικό παίρνει στον Αναγνωστάκη διαστάσεις αβυσσαλέες, τρομαχτικές.
Θα περάσουν ίσως πολλές γενιές για να μπορέσουμε να συντρίψουμε το φριχτό ερωτηματικό που τέντωσε με τον παρακάτω στίχο του, έναν στίχο που λέει μόνος του για τη μοναξιά όσα δεν είπαν όλοι μαζί οι άλλοι ποιητές σ' ολάκερη τη δεκαπενταετία που μας πέρασε:

Μα που τελειών' η μοναξιά;

Γιώργος Καφταντζής
Περιοδ. ΣΕΡΡΑΪΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, Νο 2
Νοέμβριος 1995.

Εποχές. Θεσσαλονίκη (ιδ. έκδ.), 1945. Σελ. 32
Εποχές 2. Σέρρες (ιδ. εκδ.), 1948. Σελ. 24

[…] Δυο λιγοσέλιδες συλλογές είναι οι "Εποχές". Ο λυρισμός τους έχει μια ιδιότυπη γεύση που πολύ συγγενεύει με τη λυρική διάθεση του πεζού τραγουδιού…
Κυρίαρχα μοτίβα στην ποίηση του κ. Μανόλη Αναγνωστάκη είναι η ανώνυμη ζωή των λιμανιών και η απόχρωση της μοναξιάς του ανθρώπου. Η μνήμη σωρεύεται και τεμαχίζεται σ' εντυπώσεις, σε στιγμιότυπα νοσταλγιών, και πότε κυλάει με την ήρεμη και μονόχρωμη ροή του ασυνείδητου χρόνου, πότε σκιρτάει και υψώνεται κατακόρυφη για ν' αγγίσει την κορυφαία στιγμή της θύμησης που καίει σαν σίδερο πυρωμένο.

Αιμίλιος Χουρμούζιος
Κριτικός, λογοτεχνίας
Περιοδ. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, Νο 571,
Απρίλιος 1951

Τα Ποιήματα ( 1941-1956), Αθήνα, 1956 (ιδιωτική έκδοση)

Τα ποιήματα 91941-1956) του Μανόλη Αναγνωστάκη είναι ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά και πιο σπαραχτικά ντοκουμέντα μιας από τις πιο απάνθρωπες εποχές της ιστορίας.

Στην ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη υπάρχει αυτό το ιδιαίτερο ρίγος που χαρακτηρίζει την ποίηση. Ο βηματισμός της είναι στο ρυθμό των παραληρημάτων, μέσα στο κλίμα υψηλού πυρετού. Τα στοιχεία της οδυνηρής ευαισθησίας, της πίκρας, του σαρκασμού, της τρυφερότητας και της τραχύτητας, της αποκαρδίωσης και της πίστης και του ονείρου, συμπλέκονται σπασμωδικά και ανακατωμένα. Υπάρχει κάτι το ακατάστατο και ατημέλητο. Διαβάζοντας, κοντά στις εξαίσιες ποιητικές αποχρώσεις είναι τόση η εσωτερική ένταση του τραγικού τόνου, που τις προσπερνάς, για να φτάσεις ως το τέλος.

Μανόλης Λαμπρίδης
Κριτικός λογοτεχνίας
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ, Νοέμβριος 1956

Υπέρ και κατά. Θεσσαλονίκη, Α.Σ.Ε. 1965. Σελ. 112

…Ο Μανόλης Αναγνωστάκης ανήκει στους πιο οξείς και τους πιο πειστικούς. Διαύγεια, διείσδυση, εντιμότητα, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της σκέψης του, όπως την αντικρίζουμε μέσα στο μικρό του βιβλίο κριτικών δοκιμίων που παρουσίασε με τον πολύ αντιπροσωπευτικό τίτλο "Υπέρ και κατά". Κι' ακόμη, σωστή εκτίμηση της σημασίας των θεμάτων. Ανεξαρτησία. Το τελευταίο αυτό το θεωρούμε απόλυτα συναρτημένο με την ποιότητα της σκέψης του…

Γιάννης Χατζίνης
Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, Νο 949 Ιανουάριος 1967

Τα ποιήματα (1941-1971). Αθήνα, Νεφέλη, 2000. σελ. 192 ISBN: 960-211-538-6

Τα ποιήματα του Μανόλη Αναγνωστάκη διατρέχουν μια επώδυνη διαδρομή ανάμεσα στο ατομικό και το συλλογικό, τηρώντας στο ακέραιο τη λειτουργική τους σύζευξη. Ο φορέας τους υπήρξε προσωπικός όταν χρειάστηκε να γίνει εξόχως πολιτικός και συνολικός όταν στάθηκε απαραίτητο να παραγράψει το προσωπικό χάριν του πολιτικού. Σήμερα σιωπά. Δεν είναι μόνο πως το ήδη πραγματωμένο έργο αρκεί για να μιλήσει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στο μέλλον, αλλά και το ότι ο ποιητής απομακρύνθηκε από την ποίηση χωρίς να την εγκαταλείψει. Όπως λέει ο ίδιος. "Πράξη και σιωπή είναι εξίσου δραστικές μορφές έκφρασης.

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου
Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδ. ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ, Νο 5
Σεπτέμβριος 1985

Αντιδογματικά .Άρθρα και σημειώματα (1946-1977). Αθήνα, Στιγμή, 1985. Σελ. 232.

Το γεγονός ότι η προβληματική του Αναγνωστάκη συγκεντρώνεται αποκλειστικά στο πολιτισμικό πεδίο και κατά κύριο λόγο στον τομέα της λογοτεχνίας, δεν νομίζω ότι περιορίζει τη σημασία της. Πρώτα - πρώτα, γιατί, όπως συνήθιζε να λέει κι ο Λούκατς, η λογοτεχνία είναι ένας πλήρης μικρόκοσμος, ένα αυτοτελές σύμπαν, που προσφέρει "πειραματικές" συνθήκες για την άσκηση και τον έλεγχο των μεθολογικών μας εργαλείων…
Μαχητικά άρθρα υπαγορευμένα από πιεστικές περιστασιακές ανάγκες, προσανατολισμένα σ' ένα εμπειρικό τρόπο προσέγγισης των προβλημάτων και όχι θεωρητικά κείμενα, αποκαλεί τα γραφτά του ο Αναγνωστάκης…
Όταν τα βάζει με κάτι ή με κάποιους, μπορεί να είναι ανελέητος, αλλά ποτέ μικρόψυχος. Αυτός είναι ο Μανόλης Αναγνωστάκης. Ποιητής και στοχαστής, που κατορθώνει να είναι παρών σε κάθε κρίσιμη στιγμή κ α ί ρ ι α και ο υ σ ι α σ τ ι κ ά. Μια τίμια, αδρή, επιβλητική φυσιογνωμία στην ταραχώδη μεταπολεμική πνευματική μας αρένα. Ένας ταγός της πολύπλαγκτης γενιάς μας.

Σπύρος Νοταράς
Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΑΥΓΗ, 17-9-1978

Το περιθώριο '68 - '69. Αθήνα, Νεφέλη, 2000. Σελ. 48 ΙSBN: 960-211-552-1

…Διαβάζω το Περιθώριο σαν ένα σύνθεμα αυστηρά κυριολεκτικού λόγου και εκτεταμένων διαστημάτων σιωπής - κι αθέλητα πάει ο νους μου στο βιβλίο του Τζώρτζ Στάινερ Γλώσσα και σιωπή, και ιδιαίτερα στο δοκίμιο με τον αποκαλυπτικό και δυσοίωνο τίτλο "Η σιωπή και ο ποιητής", στο οποίο, ο πολύγλωσσος και διεισδυτικός δοκιμιογράφος επισημαίνει (και διερευνά) την επιλογή της σιωπής, από πολλούς ποιητές του αιώνα μας, συνεπεία του εκφαυλισμού της γλώσσας και του εκβαρβαρισμού της ζωής.
Ο Μανόλης Αναγνωστάκης είναι στο επίκεντρο αυτής της προβληματικής…

Το απέριττο βιβλιαράκι που αρχίζει με την πρόταση "τώρα πια που δε γράφω", τελειώνει με μιαν ακόμη εκτυφλωτικά λευκή σελίδα στην οποία βρίσκουμε τυπωμένες τέσσερις μόνο λέξεις και μερικά αποσιωπητικά: "Έκτοτε γράφτηκαν πολλά ποιήματα…". Ο ποιητής που έφτασε στο χείλος της σιωπής δεν ειρωνεύεται μόνο· ανησυχεί και μας προειδοποιεί. Ας διδαχτούμε κι ας προφυλαχτούμε.

Σπύρος Τσακνιάς
Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 31-1-1980

Υ.Γ., Αθήνα, Νεφέλη, 1992. Σελ. 40

Η ποίηση είναι "απόδειξη, όχι επίδειξη", γράφει ο Μανόλης Αναγνωστάκης. Πρώτα απ' όλα, όμως, είναι λόγος. Και η σιωπή είναι απουσία λόγου. Σε μια σελίδα του Υ.Γ., υπάρχει μεμονωμένη η λέξη "Σιωπή". Ας μη μακρηγορούμε: η λέξη Σιωπή, τυπωμένη, εκφράζει μια συγκεκριμένη ποιητική βούληση, όχι της σιωπής, αλλά του λόγου. Και ολόκληρο το Υ.Γ., με όλες τις αποσιωπήσεις και τ' αποσιωπητικά του, εκφράζει την ποιητική βούληση να ξαναβαφτιστούν οι λέξεις μέσα στο λόγο, να γίνουν λόγος ποιητικός. Και ακόμη περισσότερο, να ξαναμπούν στη σελίδα σαν λόγος ποιητικός, να την ξαναορίσουν, να της δώσουν καινούργια διάσταση και σημασία. […]

Το Υ.Γ. είναι ένα από εκείνα τα κείμενα που σημαδεύουν τη γραμμή πλεύσεως ενός ποιητή, την "κλειδωμένη" πορεία του - τη συνέχειά του-, που συνοψίζουν και συγκεφαλαιώνουν την ποιητική του. […]

Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου
Αναπληρ. Καθηγήτρια, Παν/μιο Θεσ/κης
Περιοδ. ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ
Νο 25, Ιανουάριος 1984

Ο ποιητής Μανούσος Φάσσης. Η ζωή και το έργο του. Αθήνα,
Στιγμή 1996. Σελ. 144. ISBN: 960-269-029-1

… Ο ποιητής Μ. Αναγνωστάκης, αρχηγέτης της "καθημαγμένης" γενιάς, ανέλαβε να παρουσιάσει σε ένα δοκιμιακό σχεδίασμα τη ζωή και το έργο του παιδικού του φίλου, του ποιητή Μ. Φάσση. Ποιος στάθηκε ο Μ.Φ., τι έπραξε και τι παρέλειψε να πράξει, προτού αποδημήσει από τον μάταιο τούτο κόσμο ξένος στα ξένα, όλα αυτά ο συγγραφέας τα εκθέτει συνδυάζοντας την απομνημονευματική μεγαλοψυχία με την οξεία (ιοβόλο ενίοτε) ματιά του κριτικού και ιστορικού της λογοτεχνίας…

Επιτέλους πρόζα και στίχοι γελαστοί. Μια λαμπρή μενίππεια σάτιρα καλού τεχνίτη. Το βιβλίο του Μανόλη Αναγνωστάκη είναι ένα απολαυστικό κείμενο που αντέχει σε πολλές αναγνώσεις…

Μ.Ζ. Κοπιδάκης
Από το βιβλίο ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ
Κριτικά Κείμενα, Λευκωσία, Αιγαίον, 1996

Γενικό

…Το ποιητικό έργο του Αναγνωστάκη υποστηρίχθηκε από τους χιλιάδες αναγνώστες του και από τους ομοτέχνους του. Η ποίησή του μπόλιασε πολλούς από τους συνομηλίκους του ποιητές, επηρέάσε τους νεότερους αδελφούς της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς, αγαπήθηκε από τους ποιητές της γενιάς του '70 και διαβάζεται ακόμη με ενδιαφέρον από τους σημερινούς νεότατους ποιητές μας.

…Η ποίηση του Αναγνωστάκη άντεξε και αντέχει.

Σπύρος Τσακνιάς
Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ, 31-1-1980