|
ΕΛΛΗΝΕΣ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΕΡΙΚΛΗΣ
ΣΦΥΡΙΔΗΣ
Βιογραφικό Σημείωμα
Ο
Περικλής Σφυρίδης γεννήθηκε το 1933 στη Θεσσαλονίκη,
όπου και ζει. Σπούδασε ιατρική στο πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης και εργάστηκε ως καρδιολόγος έως
το 1994. Διατέλεσε πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου
Θεσσαλονίκης από το 1975 μέχρι το 1981.
Στα γράμματα εμφανίστηκε με ποιητική συλλογή το
1974 και συνεργάστηκε στενά με το περιοδικό Διαγώνιος.
Από το 1985 έως το 1990 κυκλοφόρησε την ετήσια
έκδοση με ανέκδοτα κείμενα πεζογράφων της Θεσσαλονίκης
Παραφυάδα. Από το 1987 έως το 1996 ήταν σύμβουλος
έκδοσης (υπεύθυνος ύλης) του περιοδικού Το Τραμ.
Το 1996 διοργάνωσε το συνέδριο Παραμύθια Θεσσαλονίκης
για την πεζογραφία της πόλης από το 1912 μέχρι
το 1995 και επιμελήθηκε τα πρακτικά του συνεδρίου
(1997). Στο διήγημα του Το Μυστικό βασίζεται η
ταινία του Τάσου Ψαρά., Η άλλη όψη (1991), το
σενάριο της οποίας έγραψε ο ίδιος μαζί με το σκηνοθέτη.
Άλλα δύο διηγήματά του έγιναν τηλεταινίες από
την ελληνική τηλεόραση (ΕΡΤ): Καρτέλα ασθενούς
και Το μπλέξιμο.
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
Η
αφίσα: Διηγήματα, Θεσσαλονίκη, Εγνατία, 1977,
σελ. 63
Χωρίς αντίκρισμα: Διηγήματα, Θεσσαλονίκη, Διαγώνιος,
1980, σελ. 72
Το τίμημα: Διηγήματα, Θεσσαλονίκη, Διαγώνιος,
1982, σελ. 100
Κούφια λόγια. Διηγήματα, Θεσσαλονίκη, Διαγώνιος,
1984, Αθήνα, Καστανιώτης (2η έκδ.), 1990, σελ.
176 ISBN: 960-0304-94-7
Τίμημα χωρίς αντίκρισμα: Διηγήματα, Θεσσαλονίκη,
Διαγώνιος, 1986, Αθήνα, Καστανιώτης (2η έκδ.),
1994, σελ. 192, ISBN: 960-03-1070-X
Μισθός ανθυπιάτρου: Αφηγήματα, Αθήνα, Υάκινθος,
1987, Αθήνα, Μπιλιέτο (2η έκδ.), 1995, σελ. 128,
ΙSBN: 960-85-3672-1
Από πρώτο χέρι: Διηγήματα, Αθήνα, Καστανιώτης,
1989, σελ. 144, ISBN: 960-0303-24-Χ
Χαράμι: Διηγήματα, Αθήνα, Καστανιώτης, 1996, σελ.
128, ISBN: 960-0309-25-6
Ψυχή μπλε και κόκκινη: Μυθιστόρημα, Αθήνα, Καστανιώτης,
1996, σελ. 328. ΙSBN: 960-0314-75-6
Οι γάτες του χειμώνα και άλλα διηγήματα, Αθήνα,
Καστανιώτης, 1998, σελ. 160, ISBN: 960-03-2210-4
Σε πρώτο πρόσωπο: αυτοσχόλιο πνευματικής πορείας,
Παιανία, Μπιλιέτο, σελ. 96, ISBN: 960-7805-09-7
Μεταμόσχευση νεφρού, Μυθιστόρημα, Αθήνα, Καστανιώτης,
2000, σελ. 240 ISBN: 960-03-2662-2
Ποίηση
Περιστάσεις,
Θεσσαλονίκη, ιδιωτική έκδοσης, 1974, σελ. 48
Αντιπαροχή, Θεσσαλονίκη, ιδιωτική έκδοση, 1978,
σελ. 40
Μελέτες
Οι
καλλιτέχνες της "Διαγωνίου", Θεσσαλονίκη,
Διαγώνιος, 1985, σελ. 240
Δώδεκα ζωγράφοι της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη,
Ρέκος, 1998, σελ. 278
Πεζογράφοι της Θεσσαλονίκης 1980-1990 (βιβλιογραφία
Κώστα Κουρούδη), Θεσσαλονίκη, Τραμάκια, 1992,
σελ. 104
Χριστιανόπουλος-Καβάφης: Αποκλίσεις σε βίους παράλληλους.
Θεσσαλονίκη, Τραμάκια, 1993, σελ. 78
Παραφυάδες: Κείμενα λογοτεχνίας και βιβλιοκρισίες
1979-1998, Αθήνα, Καστανιώτης, 1998, σελ. 236,
ISBN: 960-0322-18-Χ
Εν Θεσσαλονίκη: 13 σύγχρονοι πεζογράφοι, Θεσσαλονίκη,
Ιανός, 2001, σελ. 304, ISBN: 960-7771-50-8
Ανθολογίες
Ένδον
πόλη: Ανθολογία μεταπολεμικών πεζογράφων της Θεσσαλονίκης
(μαζί με τη Νίκη Αϊντενάιερ), Θεσσαλονίκη, Κέντρο
Ιστορίας Θεσσαλονίκης, 1989 σελ. 180
Επτά διηγηματογράφοι της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη,
Σχήμα και χρώμα, 1993, σελ. 145
Εχεδώρου διηγήσεις: Ανθολογία διηγημάτων δεκαεπτά
συγχρόνων πεζογράφων της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη,
Κοινότητα Καλοχωρίου, 1995, σελ. 312
Μεταφράσεις
Γερμανικά
Salloniki
Erzahlt: Ανθολογία μεταπολεμικών πεζογράφων της
Θεσσαλονίκης στα γερμανικά (μαζί με τη Νίκη Αϊντενάιερ),
Κοln, Romiosini, 1989, σελ. 242
Αγγλικά
Εchedorus
tales: Ανθολογία διηγημάτων δεκαεπτά συγχρόνων
πεζογράφων της Θεσσαλονίκης (στα αγγλικά), Θεσσαλονίκη,
Κοινότητα Καλοχωρίου, 1995, σελ. 312
Ολλανδικά
Vit
de eerste hand [tr. By] Anneke de Reuver, Groningen,
Styx, 1997, ISBN: 90-5693-013-3
Ο συγγραφέας
ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΣΦΥΡΙΔΗΣ
Ο Σφυρίδης εμφανίζεται στην αρχή ως συγγραφέας
ερωτικών διηγημάτων, καταγράφοντας περιπτώσεις
ερωτικής καθημερινότητας, δηλαδή περιστατικά ερωτικών
σχέσεων που κατά κανόνα μένουν μετέωρα και ανολοκλήρωτα,
με μόνιμη σχεδόν κατάληξή τους την αποτυχία και
τη διάψευση.
Ένα δεύτερο θέμα, είναι η ιατρική εμπειρία του
συγγραφέα. Γιατρός με πολύχρονη πείρα, ο Σφυρίδης
δεν παραλείπει να αφηγηθεί ποικίλα περιστατικά
που γνώρισε και ποικίλες περιπτώσεις που συνάντησε
σχετικά με νοσοκομεία, ιατρεία, συμπεριφορές γιατρών,
ασθενών κλπ. Ξαναβρίσκουμε κι εδώ το ίδιο κλίμα:
τη γνωστή μουντή καθημερινότητα του κόσμου όπου
ζούμε. Ο ρεαλισμός του Σφυρίδη αποβαίνει συχνά
ανελέητος, υπογραμμίζοντας ποικίλες δυσάρεστες
όψεις της πραγματικότητας και υποδεικνύοντας ποικίλες
πληγές της: μικροσυμφέροντα, μικροφιλοδοξίες,
μικροαπάτες κλπ.
Ο πόνος και ο θάνατος δε θα μπορούσαν ν' απουσιάζουν
και δεν απουσιάζουν από τα διηγήματα του Σφυρίδη.
Υπάρχει όμως και ένα ακόμα σχετικό θέμα (εμφανίζεται
σε αρκετά διηγήματα) που θα έπρεπε να επισημανθεί
εδώ: το θέμα της ευθανασίας. Η επανάληψή του μας
επιτρέπει να υποθέσουμε πως αποτελεί οδυνηρή εμπειρία
αλλά και πνευματικό και ηθικό πρόβλημα για τον
συγγραφέα.
Δε θα ήθελα όμως να κλείσω τη θεματολογία του
Σφυρίδη χωρίς ν' αναφέρω (κάτι που μου φαίνεται
εντελώς χαρακτηριστικό, ίσως και σπάνιο) το θέμα
της ζωοφιλίας. Στη συλλογή διηγημάτων του, οι
Γάτες του χειμώνα, η ζωοφιλία καταλαμβάνει όλη
την έκταση του βιβλίου: πρόκειται ουσιαστικά για
ιστορίες θανάτου, που προκαλούν, όπως είναι φυσικό,
βαθύτατη θλίψη. Ο συγγραφέας δε διαχωρίζει τα
ζώα από τους ανθρώπους: ο κοινός τους θάνατος
προκαλεί κοινά αισθήματα, χωρίς διαβαθμίσεις και
ιεραρχίες.
Το πρώτο του μυθιστόρημα του Σφυρίδη, Ψυχή μπλε
και κόκκινη προσφέρει, πριν απ' όλα, μια ανάγλυφη
εικόνα ζωής. Καθαρόαιμος αφηγητής, ο συγγραφέας
ξέρει να διηγείται με τρόπο αποτελεσματικό και
ευχάριστο, έστω κι αν τα βιώματά του δεν είναι
πάντοτε διασκεδαστικά, καθώς περικλείουν πικρές
και τραυματικές εμπειρίες. Στην ουσία έχουμε να
κάνουμε με ένα βιβλίο όπου η αναμνηστική λειτουργία
και οι δραματικές καταστάσεις σκοτεινιάζουν συχνά
τον ορίζοντα. Κι όμως, με τον ίδιο άνετο τρόπο
αναδύεται πολλές φορές η τρυφερότητα, η νοσταλγία
και κυρίως το χιούμορ.
Εξίσου αυτοβιογραφικό είναι και το δεύτερο μυθιστόρημα
του Σφυρίδη. Το Μεταμόσχευση νεφρού πρόκειται
για μια συγκλονιστική κατάθεση - μια μαρτυρία
που διαβάζεται σαν αστυνομικό μυθιστόρημα - για
τα όσα είδε κι έζησε ο συγγραφέας στην Ινδία,
όταν πήγε εκεί με τη νεφροπαθή αδελφή του για
μεταμόσχευση, που πραγματοποιήθηκε παράνομα από
κύκλωμα Ινδών γιατρών.
Από τα πεζογραφήματά του αναδύεται μια πικρή πείρα,
μια ορισμένη απαισιοδοξία και μια απογοήτευση
που, όσο περνούν τα χρόνια, γίνεται εντονότερη.
Μολονότι δε λείπουν και κάποιες στιγμές ιλαρότητας
και χιούμορ, βρισκόμαστε πάντως σε ένα κλίμα όπου
κυριαρχεί η διάψευση, μεταβάλλοντας συχνά την
ειρωνεία σε σαρκασμό. Θα ήθελα να κλείσω με ένα
αυτοβιογραφικό κείμενο του ίδιου του συγγραφέα,
παραθέτοντας από το βιβλίο του Σε πρώτο πρόσωπο
τα ακόλουθα συμπεράσματα: "Έζησα αυτά τα
χρόνια ανάμεσα στην ιατρική και τη λογοτεχνία.
Η ιατρική με βοήθησε να γνωρίσω από κοντά τον
ξένο πόνο και η λογοτεχνία να αισθανθώ βαθιά τον
δικό μου. Νιώθω σαν αυτούς που ζουν διπλή ζωή.
Είμαι παντρεμένος με την ιατρική και παράλληλα
διατηρώ δεσμό και με τη λογοτεχνία. Και οι δύο
μου έδωσαν χαρές και λύπες, όπως συμβαίνει συνήθως
με τις γυναίκες. Τα βιώματα αυτής της διπλής ζωής
δημιούργησαν τη λογοτεχνία μου" […]
Πάνος Μουλλάς
Καθηγητής φιλολογίας Α.Π.Θ., Κριτικός
Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία του
ΠΕΡΙΚΛΗ ΣΦΥΡΙΔΗ
(αποσπάσματα
από κριτικές)
Το
τίμημα, διηγήματα, Θεσσαλονίκη, Διαγώνιος, 1982.
Σελ. 100
Κυρίαρχο
θέμα των αφηγημάτων του Π.Σ. είναι ο έρωτας, έτσι
η διαδικασία αποδοχής και η διαδικασία απόρριψης
είναι οι ιμάντες του έργου. Το κάθε αφήγημα αρχίζει
με την προσέγγιση διαφορετικών χαρακτήρων που
στη ουσία δεν έχουν τίποτα το κοινό μεταξύ τους…
Τι είναι τελικά τα αφηγήματα του Σφυρίδη; Είναι
η επαλήθευση της μοναξιάς μας; είναι το αδιέξοδο
των καθημερινών σχέσεων μέσα στον ξέφρενο ρυθμό
των μεγαλουπόλεων; είναι η ανάγκη ν' αγαπήσουμε
χωρίς σκοπιμότητες και υστεροβουλίες ή μήπως είναι
τελικά η προετοιμασία μας για κάποια βραδιά που
θα κλειστούμε και μεις στο δωμάτιό μας νιώθοντας
σα στυμμένες λεμονόκουπες; Το "Τίμημα"
είναι το τίμημα της διαφοράς μας απ' τους συνηθισμένους
ανθρώπους που δεν έχουν επίγνωση της μεταχείρισης
και της χρησιμοποίησης, που αλλάζουν εύκολα ρόλους,
που είναι ταυτόχρονα θύτες και θύματα, είναι η
καταγραφή της ανυπαρξίας συγκεκριμένων δρόμων
επικοινωνίας και ανθρώπινης επαφής, γιατί στην
ουσία - όπως γράφει κι ο Serrat- "δεν υπάρχει
δρόμος, τον δρόμο τον φτιάχνεις περπατώντας".
Νίκος Δαββέτας
Ποιητής
Περ. ΘΟΥΡΙΟΣ, Νο 167, 13-1-1983
Κούφια
λόγια, διηγήματα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1990
Σελ. 176. ΙSBN: 960-0304-94-7
…Ο Π.Σφυρίδης χρησιμοποιώντας κατά κόρο το διάλογο
-κοφτό, εύστοχο, καθημερινό - προσπαθεί να ξεσκεπάσει
τα προσωπικά, τα οικογενειακά, τα κοινωνικά, τα
υπαρξιακά προβλήματα που συνήθως κρύβονται κάτω
από τις αρυτίδωτες επιφάνειες των κατά τεκμήριο
ευτυχισμένων - έστω βολεμένων- ζωών…
Η γραφή οργιάζει στη χρήση της λεπτομέρειας -
ταυτότητα συγγραφική του Π.Σ. - καλύπτει με επιδέξια
αδεξιότητα το ουσιώδες, καταφέρνει να ταυτιστεί
με το νοηματικό στόχο που έχει αποφασίσει να υπηρετήσει.
Ο Π. Σφυρίδης είναι από τους λίγους, τους ελάχιστους
σύγχρονους συγγραφείς που διαλέγει τα πρόσωπά
του μέσα από το ανώνυμο πλήθος και που τα φωτίζει
μ' έναν τέτοιο τρόπο ώστε - αν και φωτισμένα -
να μη χάνουν την ανωνυμία τους. Κι είναι αυτός
ακριβώς ο τρόπος έκφρασης που αρμόζει στο κοινωνικό
γίγνεσθαι των αστικών ημερών μας.
Ο Π. Σφυρίδης καταγράφει. Με την αμεσότητα του
καλλιτέχνη. Με την ουδετερότητα του επιστήμονα…
Μάνος Κοντολέων
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδ. ΔΙΑΒΑΖΩ, Νο 98, 11-7-1984
Τίμημα χωρίς αντίκρυσμα, διηγήματα Αθήνα, Καστανιώτης,
1994. Σελ. 192. ISBN: 960-03-1070-Χ
…Μέσα από αυτά τα θέματα και μοτίβα που σταθερά
ενεργοποιούν τη φαντασία του, ο συγγραφέας σκιτσάρει
με ευστοχία έναν ολόκληρο μικρόκοσμο που, όταν
κλείνεις το βιβλίο, εξακολουθεί να διεκδικεί την
προσοχή και το ενδιαφέρον σου. Τα διηγήματα του
Περικλή Σφυρίδη πρέπει να διαβαστούν στη σειρά,
απ' την αρχή ως το τέλος, για να αποδώσουν όλο
το νόημά τους και το θλιβερό, συχνά, άρωμά τους.
Το καθένα χωριστά ενδέχεται να αφήνει το αναγνώστη
με μια αίσθηση αμφιβολίας όσον αφορά τον εμπλουτισμό
της εμπειρίας του. Η κοινοτοπία του θέματος και
ο παραδοσιακός χειρισμός του δεν ερεθίζουν πάντα
το ενδιαφέρον. Στο σύνολό τους - καθώς αλληλοσυμπληρώνονται
και αλληλοφωτίζονται - συνθέτουν έναν μικρόκοσμο
που, αν και οικείος, αποκαλύπτει ενδιαφέρουσες
πτυχές του, καθώς προσπαθεί απεγνωσμένα να συγκαλύψει
την τραγική εσωτερική του ένδεια. Αυτή η γκρίζα
μάζα των σύγχρονων μικροαστών και μεσοαστών της
επαρχίας, μέσα από την ομοιομορφία της, τις τυπικές
εκφράσεις της, τις συμβατικές συμπεριφορές και
τις στερεότυπες χειρονομίες της, προδίδει την
ιδιαιτερότητα της φυσιογνωμίας της που συνιστά
και το κοινωνικό στίγμα της. Ο Περικλής Σφυρίδης,
στις καλύτερες στιγμές του, κατορθώνει να συλλάβει
και να αναπαραστήσει ανεμφατικά το ανθρώπινο στοιχείο
που επιβιώνει μέσα στις ισοπεδωτικές συνθήκες
αυτού του κοινωνικού milieu. Το αναπότρεπτο της
διάψευσης - το πικρό ίζημα της ανθρώπινης εμπειρίας
του - ισοδυναμεί με μιαν έμμεση καταγγελία αυτών
των συνθηκών…
Σπύρος Τσακνιάς
Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Περ. Η ΛΕΞΗ, Νο 57, Σεπτέμβριος 1986
Χαράμι, διηγήματα, Αθήνα, Καστανιώτης, 1996 σελ.
128 ISBΝ: 960-0309-25-6
…Ως προς τη μορφή στα κείμενα του Χαράμι μπορούμε
να επισημάνουμε τρία δεδομένα. α) τη δομική οικονομία,
β) τον εύστοχο διάλογο και γ) την ακρίβεια στη
χρήση της γλώσσας.
α) Τη δομική οικονομία τη διαπιστώνει κανείς αμέσως
από τις πρώτες σελίδες που θα διαβάσει. Γίνεται
δηλαδή αμέσως φανερό ότι ο συγγραφέας ελέγχει
το υλικό του, έχοντας εξαιρετική αίσθηση του περιττού.
Με συνέπεια να μην αφήνει τα κείμενά του να πλατειάζουν….
β) Στον Σφυρίδη γενικά και ιδιαίτερα στο Χαράμι
οι διάλογοι έχουν τη φυσικότητα του προφορικού
λόγου. Νομίζει κανείς ότι ακούει τα χαρακτηριστικά
της φωνής των ανθρώπων που διαλέγονται. Αν και
ο συγγραφέας δεν σχολιάζει τη σκοπιά από την οποία
μιλούν οι ήρωές του, αυτή γίνεται αμέσως αισθητή
από την ένταση, τον τόνο, το χρώμα και την νοηματική
δραστικότητα των λόγων τους…
γ) Στα κείμενα του Χαράμι ακρίβεια στη χρήση της
γλώσσας. Λέγοντας ακρίβεια εννοώ στενή αντιστοιχία
ανάμεσα στο λόγο και στο αντικείμενό του. Όχι
ακριβώς στενή σχέση ανάμεσα στο σημαίνον και στο
σημαινόμενο, που μας έγιναν βραχνάς με τη συχνή
και ρητορική χρήση τους. Εννοώ στενή σχέση ανάμεσα
στο λεκτικό των φράσεων και στο αντικείμενο που
θέλουν να εκφράσουν…
Γιώργος Αράγης
Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδ. ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ, Νο 18, Ιούνιος 1993
Ψυχή μπλε και κόκκινη, μυθιστόρημα, Αθήνα, Καστανιώτης,
1996. σελ. 328. ΙSBN: 960-0314-75-6
…Πιστός στη γραμμή που έχει χαράξει, ο συγγραφέας
ακολουθεί έναν τρόπο γραφής που θα μπορούσε να
χαρακτηριστεί αυστηρά αυτοβιογραφικός, εφόσον
κυρίως τα προσωπικά του βιώματα ιστορεί πάνω στον
καμβά που του προσφέρει η νεότερη ιστορία μας,
από τα χρόνια της Κατοχής και μετά…
Ο τρόπος που συμπαρατίθενται, η μια σχεδόν ανεξάρτητα
από την άλλη, οι κειμενικές ψηφίδες δίνοντας καταρχάς
την εντύπωση ενός αποσυναρμολογημένου συνόλου,
μου θυμίζει τη δομή της ταινίας του Robert Altman
Short cuts, που βασίστηκε στη σύνθεση δέκα διηγημάτων
του Raymond Carver. Τελικά όμως, αποδεικνύεται
ότι πίσω από την επιφάνεια αυτή υπάρχει ένας καλός
σχεδιασμός, που, έστω με τη μέθοδο της στιγματογραφίας,
καθώς ο αφηγητής μετατοπίζεται διαρκώς από το
παρελθόν στο παρόν ή τ' ανάπάλιν, δένει την ιστορία
του (ή τις επιμέρους ιστορίες του), αποκαθιστώντας
την αφηγηματική ενότητα μέσα σε μια προοπτική
χρόνου…
Ο Σφυρίδης, με γραφή άνετη, καταφεύγοντας συχνά
στο χιούμορ, γλώσσα δουλεμένη άρτια και με τη
γνωστή ρεαλιστική του έκφραση κατάφερε να μας
δώσει ένα βιβλίο με τη σφραγίδα του προσωπικού
του ύφους, που διαβάζεται μονορούφι…
Τάσος Καλούτσας
Συγγραφέας
Περιοδ. "ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ" Νο 42,43
Ανοιξη-Καλοκαίρι 1998
Οι γάτες του χειμώνα και άλλα διηγήματα, Αθήνα,
Καστανιώτης, 1998, σελ. 160. ISBN: 960-03-2210-4
..Τα διηγήματα του Π.Σ. περιγράφουν απλά την πραγματική
σχέση των ανθρώπων με τα ζώα, χωρίς καμιά υπερβολή,
χωρίς καμιά συμβολιστική διάθεση. Κι αυτό, είναι
αρκετό ώστε να μας συγκινήσει και να τοποθετήσει
τους τετράποδους ήρωες στις πραγματικές τους διαστάσεις,
την επικοινωνία μαζί τους στην αληθινή της μορφή,
που είναι η τρυφερότητα χωρίς λόγια. Και βεβαίως,
ακόμα και ο θάνατός τους. Ειδικότερα ο τρόπος
με τον οποίο τον βιώνουμε εμείς.
Έχουμε λοιπόν ένα βιβλίο με κείμενα αυτοχρωματικά,
με την έννοια ότι αποκτούν τις ιδιαίτερες χρωματικές
τους ανταύγειες, ως λόγος και ως αφηγηματικό υλικό,
ακριβώς από τον χαρακτήρα της θαλπωρής με την
οποία τα περιβάλλει ο συγγραφέας…
Συμπερασματικά, το βιβλίο είναι ενδιαφέρον και
για έναν ακόμη λόγο: προχωρεί την ίδια την τέχνη
του διηγήματος. Κάτι που δεν είναι πάντα αυτονόητο
για κάθε κείμενο που δημοσιεύεται…
Μανόλης Ξεξάκης
Ποιητής
Περιοδ. ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ, Νο 46, Άνοιξη 1999
Μεταμόσχευση νεφρού, μυθιστόρημα. Αθήνα, Καστανιώτης,
2000. Σελ. 240. ISBN: 960-03-2662-2
…Μιλάει σε προσωπικό τόνο, για κάτι που τον αφορά
άμεσα, για ένα σημαντικό περιστατικό της ζωής
του, που το παρουσιάζει μέσα στην καθημερινή ροή
της, ανάμεσα σε άλλες λεπτομέρειές της, χωρίς
να το απομονώνει ή να το μεγεθύνει τεχνητά, χωρίς
να το υπερτονίζει με βαρύγδουπα σχόλια ή επίμονες
περιγραφές συναισθημάτων για να εκβιάσει την προσοχή
μας. Γι' αυτό κερδίζει πολύ γρήγορα τη συμπάθειά
μας…
Ο Π. Σφυρίδης είναι ένας καταγραφέας καταστάσεων
και μικρών ιστοριών της καθημερινότητας…
Εδώ, όμως, το θέμα του τον απογειώνει, δίνει φρεσκάδα
και νεύρο στις παρατηρήσεις του…
Αισθανόμαστε πως διαβάζουμε μια συναρπαστική ιστορία,
πλούσια σε σπαρταριστά επεισόδια, βαθιά συγκινητική,
μια ιστορία που παρά τον καταθλιπτικό πυρήνα της
μας προκαλεί ευφορία και μας γεμίζει αισιοδοξία!…
Δημοσθένης Κούρτοβικ
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 9-9-2000
Μεταμόσχευση νεφρού
Το 1996 βρέθηκα στο Νέο Δελχί, όχι σαν τουρίστας
αλλά ως γιατρός που συνόδευα τη μοναδική αδελφή
μου, που είναι νεφροπαθής και δεν άντεχε άλλο
τη ζωή της καθηλωμένη στο μηχάνημα της αιμοκάθαρσης.
Σκοπός του ταξιδιού μας υπήρξε η μεταμόσχευση
νεφρού, αφού, ως γνωστόν, νεαροί Ινδοί προσφέρουν
εκεί το νεφρό τους για να αποκτήσουν κάποιο εισόδημα,
με το οποίο ελπίζουν ότι θα σώσουν την οικογένειά
τους από την ένδεια και την πείνα.
Γύρω από αυτό το διπλό ανθρώπινο πόνο έχει στηθεί
ένα ολόκληρο κύκλωμα από γιατρούς και μεσάζοντες
που πλουτίζουν. Ένα κύκλωμα που μετά το 1995,
χρονιά που απαγορεύτηκαν και στην Ινδία οι μεταμοσχεύσεις
νεφρών μεταξύ αγνώστων, πέρασε στην παρανομία,
με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Επιπλέον γνώρισα την
Ινδία της φτώχειας, των αντιθέσεων, της διαφθοράς,
των θρησκευτικών αντιπαραθέσεων, της ανύπαρκτης
κοινωνικής πρόνοιας, κι όχι μόνο την Ινδία των
λαμπρών μνημείων και των πολυτελών ξενοδοχείων.
Γνώρισα επίσης πολλούς ανθρώπους: από τους γιατρούς
που διενεργούν τις παράνομες μεταμοσχεύσεις μέχρι
τους δότες και τους μεσάζοντες που τους μεταφέρουν
από τα χωριά τους για να χειρουργηθούν. Με την
επιστροφή μας στην Ελλάδα αντιμετωπίσαμε μία ακόμη
οδυνηρή κατάσταση: η αδελφή μου είχε κολλήσει
ελονοσία και παραλίγο να τη χάσουμε. Όλη αυτή
η εμπειρία με συγκλόνισε. Τι λέω, με άλλαξε σαν
άνθρωπο. Ένιωσα την ανάγκη να καταγράψω την μαρτυρία
αυτή, δίνοντάς της το γρήγορο ρυθμό ενός θρίλερ,
γιατί όσα έζησα και εξιστορώ φαντάζουν απίθανα,
κι όμως υπήρξαν όλα αληθινά.
Περικλής Σφυρίδης
Περιοδ. ΔΙΑΒΑΖΩ, Νο 415, 2-2000
Από το βιβλίο "Μισθός ανθυπιάτρου "(1987)
2η έκδοση "Μπιλιέτο", Παιανία, 1995.
ΤΟ
ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ
Ο Καζαμίας μου τηλεφωνούσε μια φορά το χρόνο σταθερά.
Έτσι και φέτος:
-Το Σάββατο στις εννιά στον Άγιο Κωσταντίνο έχουμε
το μνημόσυνο.
Ήταν ο πρόεδρος των αποστράτων της Σχολής. Πότε
ήμασταν μαθητές και πότε πλειοψηφήσαμε σαν απόστρατοι,
ούτε που το καταλάβαμε. Γι' αυτό στο προαύλιο
της εκκλησίας πειραζόμασταν όπως παλιά, φωνάζαμε
ο ένας στον άλλο με τα παρατσούκλια της Σχολής,
σκουντιόμασταν ακόμα ή ρίχναμε και καρπαζιές στ'
αστεία (σε απαστράπτουσες φαλάκρες τώρα). Μόλις
μπαίναμε στο ναό κι άρχιζε η λειτουργία, γινόμασταν
σοβαροί και περιμέναμε τη λίστα που θα διάβαζε
στο τέλος ο παπάς. Η λίστα κάθε χρόνο μεγάλωνε,
κι επειδή, ως γνωστόν, διαβάζονται μόνο τα μικρά
ονόματα, άρχιζε αμέσως ένα βουητό, ψιθυρίσματα
από στόμα σε στόμα, ποιος ήταν ποιος απ' τους
καινούργιους, πότε και από τι μας άφησε. Μια ανατριχίλα,
σαν ρεύμα γαλβανικό, μεταδίδονταν από τον ένα
στον άλλο, κι άρχιζε το στόμα να στεγνώνει, γι'
αυτό τρέχαμε όλοι μετά στα κόλλυβα, να γλυκάνει
λίγο η στυφή γεύση, να ευχηθούμε ζωή σε λόγου
μας και του χρόνου (εμείς δηλαδή στην εκκλησία,
κι άλλοι ας φροντίσουν για τη λίστα). Ύστερα σκορπίζαμε,
παίρναμε ο καθένας το δρόμο του, τη ζωή του, και
γινόμασταν πάλι σχεδόν ξένοι.
Η Σχολή έστελνε πάντα μια αντιπροσωπεία μαθητών.
Ήταν παιδιά ανυπόμονα στην εφηβεία τους, με τη
μπλε επίσημη στολή και τα χρυσά σπαθάκια σφιχτά
ζωσμένα στην ισχνή τους μέση (τα δικά μας σακάκια
δεν κούμπωναν πια), που όλο κοίταζαν τα ρολόγια
τους, αδιαφορώντας για τους γερασμένους συναισθηματισμούς
των αποστράτων. Ερχόταν και μια ομάδα αδελφών
νοσοκόμων, συνήθως φορώντας ταγεράκια, και μερικές
πρώην αδελφές και νυν σύζυγοι γιατρών - το επάγγελμα
ευνοεί επιλογές τέτοιου είδους.
Το πρωί του Σαββάτου ξύπνησα πελαγωμένος. Με είχε
παραπάρει ο ύπνος κι ήταν ήδη εννιά παρά τέταρτο,
δεν προλάβαινα να κάνω ούτε μπάνιο κι είχα κι
ένα σωρό δουλειές να τελειώσω. Για μια στιγμή
σκέφτηκα, δε βαριέσαι, δεν πάω φέτος, αλλά κάτι
μέσα μου μ' έτρωγε, ίσως αυτό που λένε ηθική επιταγή.
Ντύθηκα στα γρήγορα, ούτε καφέ δεν ήπια για να
προλάβω το μνημόσυνο, κι έφτασα καθυστερημένος,
η λειτουργία βρίσκονταν στο τέλος της, γι' αυτό
πατώντας στις μύτες των παπουτσιών μου, πλησίασα
στις τελευταίες αράδες των συναδέλφων που περίμεναν
τη λίστα. Ξαφνικά, ανάμεσα από όρθια κεφάλια που
μ' εμπόδιζαν να βλέπω καλά, διέκρινα στην πρώτη
γραμμή μια γυναικεία σιλουέτα στα μαύρα (μαύρο
ταγιέρ, άσπρο γιακαδάκι, μαύρο μπορ καπέλο), ξανθιά,
έτσι που τα μαλλιά της φάνταζαν από πίσω καθώς
την έβλεπα, σαν κόσμημα σε βελούδο. Έσπρωξα δεξιά-αριστερά,
χώθηκα ανάμεσα στους άλλους, ίσως τους ενόχλησα
κιόλας, γιατί μου καρφώθηκε έμμονη η ιδέα να δω
το πρόσωπό της, να υπολογίσω την ηλικία της, μεγαλούτσικη
μάλλον την φανταζόμουν για να'ναι χήρα συναδέλφου,
όπως νόμισα. Κάποια στιγμή γύρισε λίγο το κεφάλι
της και την τσάκωσα προφίλ: ένα μυτάκι γαλλικό
σαν φιγουρίνι. Βγήκε ο παπάς με τη λίστα, χορταστική
πάλι, αλλά περίεργα το βούισμα δεν ακολούθησε,
θαρρείς κι όλοι κρατούσαν την αναπνοή τους. Τότε
πρόσεξα πως όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα λοξά,
πάνω της - ο παπάς και η ωραία πύλη δεν υπήρχαν.
-Τίνος είναι; ρώτησα το διπλανό μου.
Σήκωσε τους ώμους του.
-Ποια είναι; ξαναρώτησα έναν άλλο.
-Δεν ξέρω, άγνωστη.
Μετά το μνημόσυνο αρχίσαμε τις χαιρετούρες. Όλη
αυτή η κίνηση των χεριών που αντάλλαζαν σφιξίματα,
άνθρωποι που σπρώχνονταν για ν' ανταμώσουν έναν
παλιό συμμαθητή ή κάποιον συνάδελφο που υπηρέτησαν
μαζί, φωνές, "πως κατάντησες έτσι, ρε;"
(η εκκλησία δεν έχει καθρέφτες), η βαβούρα τέλος
πάντων που ακολούθησε, μ' έκανε να χάσω απ' τα
μάτια μου τη γυναίκα. Μόνο σαν ήρθε η σειρά μου
να πάρω κόλλυβα, την βρήκα εκεί, στα μαύρα, μ'
ένα κουτάλι να τα μοιράζει, νέα, νεωτάτη, καθόλου
χήρα, φρέσκια απόφοιτος της σχολής νοσοκόμων,
η πιο μικρή, γι' αυτό και την είχαν αγγαρέψει
να'ρθει στο μνημόσυνο. Μια κουταλιά κόλλυβα κι
ένα δροσερό χαμόγελο- το χαμόγελό της είναι που
θα θυμάμαι.
Κατά τις δέκα σκορπίσαμε πάλι. Κανένας μας - νομίζω
- δεν σκεφτόταν πια τον θάνατο.
|