ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΑΛΑΒΕΡΑΣ


Photo: © E.KE.BI, 2001. Μητρόπουλος

Βιογραφικό Σημείωμα

Γεννήθηκε το 1926 στη Φιλιππούπολη της σημερινής Βουλγαρίας. Από το 1927 η οικογένειά του μετανάστευσε στη Θεσσαλονίκη όπου, από τότε, είναι μόνιμα εγκαταστημένος. Εμφανίζεται στα γράμματα με διηγήματα σε λογοτεχνικά περιοδικά από το 1947 και γίνεται γρήγορα γνωστός. Το 1952 εκδίδεται το πρώτο του βιβλίο: Τα αγρίμια του άλλου δάσους, διηγήματα. Το 1955 ιδρύεται το λογοτεχνικό περιοδικό Νέα Πορεία με υπεύθυνο έκδοσης τον ίδιο μέχρι σήμερα. Από τα δεκατέσσερα βιβλία που έχουν κυκλοφορήσει, δύο έχουν τιμηθεί με κρατικά βραβεία και ένα με το βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών. Έχει διατελέσει μέλος σε πολλά συμβούλια και επιτροπές γύρω από πνευματικά και καλλιτεχνικά θέματα, ενώ έκανε πολλές ομιλίες στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τη λοιπή Ελλάδα. Το 1962 μαζί με άλλους γίνεται ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης όπου κατέχει τη γενική γραμματεία έως το 1980 οπότε και εκλέγεται πρόεδρος, θέση που διατηρεί έως σήμερα. Πεζογραφήματά του μεταφράστηκαν στα ιταλικά, γερμανικά ολλανδικά, βουλγαρικά, σουηδικά, σέρβικα, πολωνικά.

Εργογραφία

Διηγήματα
Τ' αγρίμια του άλλου δάσους, Θεσσαλονίκη, ΟΣΥΜ, 1952, σελ. 69.
Το μισό του φεγγαριού, Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1960, Παρατηρητής, 1990, σελ. 128, ΙSBN: 960-260-314-3.
Απ' αφορμή, Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1976, σελ. 123 (Κρατικό Βραβείο Διηγήματος)
Γωνίες και όψεις, Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1985, Αθήνα, Ροές, 1988, σελ. 128, ISBN: 960-290-000-2. (Βραβείο Ουράνη Ακαδημίας Αθηνών)
Ως κυλιόμενος τάπης, Αθήνα, Καστανιώτης, 1998, σελ. 253, ISBN: 960-03-2216-3
Με το Μπαρμπαλιά, Θεσσαλονίκη, Ιανός, 1999, σελ. 112, ISBN: 960-777-122-2

Δοκίμια
Το σημερινό συγγραφικό πρόβλημα, Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1961, σελ. 44
Διηγηματογράφοι της Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινίδης, 1970, σελ. 164
Σημειώσεις, Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1990, σελ. 412, ISBN: 960-260-274-0
Σ΄ευθεία γραμμή (ταξίδι στην Πολωνία), Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1990, σελ. 151, ISBN: 960-290-009-1

Θέατρο
Οι άλλοι, Θεσσαλονίκη, (ιδιωτική έκδοση), 1971, σελ. 40

Μυθιστόρημα
Το ρολόγι, Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1957, Παρατηρητής, 1990, σελ. 134, ISBN: 960-260-314-1
Οδοστρωτήρας, Θεσσαλονίκη, (ιδιωτική έκδοση), 1963, Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1973, Αθήνα, Ροές, 1988, σελ. 186

Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα γερμανικά, ιταλικά, σουηδικά, πολωνικά, βουλγαρικά και φλαμανδικά και έχουν περιληφθεί σε ανθολογίες και περιοδικά.

Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία του
ΤΗΛΕΜΑΧΟΥ ΑΛΑΒΕΡΑ
(αποσπάσματα από κριτικές)

…Υπάρχει στον Αλαβέρα κάτι απ' το ψυχολογικό κλίμα του Χίτσκοκ και των "films noirs" και κάτι απ' την αμφισβήτηση και τη διαμαρτυρία της "Nouvelle Vague". Απ' αυτή την άποψη, στάθηκε από τους πρωτοπόρους στον τόπο μας, πριν όλα τούτα ξεφτίσουν στα χέρια των επιγόνων, κι αν ήταν σκηνοθέτης, σίγουρα οι ταινίες του θ' ανήκαν στις τάξεις του "Νέου Κύματος".

…Μίλησαν για "καφκικές επιδράσεις", για συγγένεια με τον Προυστ και για αντιστοιχίες με τον Λώρενς και τον Πόε. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ακόμα τον Ντοστογιέφσκι, τον Σταντάλ, τον Φώκνερ ή κι άλλους. Μάλλον όμως αυτές είναι οι αναγνωστικές του εμπειρίες, που τον οδήγησαν - μισοσυνειδητά - μισοασυνείδητα ή και γιατί βρήκε εκεί συγγενικότερους δεσμούς - να διαμορφώσει την ατομική του περίπτωση. Ίσως πιο ευδιάκριτες γίνονται οι επιδράσεις του από την "εβδόμη τέχνη…

Κώστας Στεργιόπουλος
Ποιητής, Κριτικός λογοτεχνίας
Από το βιβλίο "Περιδιαβάζοντας" Γ' τόμος
(εκδόσεις Κέδρος) 1994

Τ΄αγρίμια του άλλου δάσους,
Θεσσαλονίκη, ΟΣΥΜ, 1952. Σελ. 69

… "Τ' αγρίμια του άλλου δάσους" είναι γραμμένα με νωπές μνήμες από τον εμφύλιο σπαραγμό. Σκηνές και ώρες πολέμου. Αν εξαιρεθεί το πρώτο μακρύ διήγημα, που η έντονα νεωτερική τεχνοτροπία του δείχνει πως είναι γραμμένο πολύ υστερώτερα, τα υπόλοιπα είναι διηγήματα του "κλασικού" τρόπου, όλα εξαίρετα, με τις αρετές δηλαδή που υψώσανε σε περιωπή το είδος. Αδρή διαγραφή χαρακτήρων, κυρίως απλοϊκών παιδιών του λαού σπάνια ψυχογραφική δύναμη, γνήσια περιγραφή της βόρεια φύσης με το σκοτεινό της μυστήριο και την αγριότητά της, σαν αντανάκλαση και της αγριότητας του παγιδευμένου ένστικτου, αβίαστη αφήγηση των πολεμικών γεγονότων κι ένας διακριτικός συναισθηματισμός, που του δίνουν δραματικότητα οι περιστάσεις και τα πράγματα, στην διαλεκτική αντιφορά τους…
"Τ' αγρίμια του άλλου δάσους" έχουν σελίδες που θα τις ζήλευαν πολλοί "φτασμένοι" της μονοδιάστατης ηθογραφίας του πολέμου…

Σόλων Μακρής
Περιοδικό ΚΡΙΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ, Νο 13
1-2/1974

Το ρολόγι, Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1957, το ρολόγι Παρατηρητής, 1990. Σελ. 134 ISBN: 960-260-314-1

"Από το Ρολόγι (1957) όμως αρχίζει η καθαρά προσωπική συνεισφορά του Αλαβέρα στη νεοελληνική πεζογραφία. Εκεί, υπερβαίνοντας την ψυχολογική ανάλυση και τα σχήματα του εξομολογητικού λόγου, επιτυγχάνει να δώσει στις καταστάσεις τη μεταφυσική τους προέκταση. Η επέκτασή του αυτή στο υπερβατικό προσδίδει στον συμβολισμό του οντολογική βάση. Η νατουραλιστική ανάπτυξη του μύθου επιτείνεται από τον δοκιμιακό τόνο του λόγου και φτάνει σε μια εξαφάνιση του "ατομικού" στοιχείου. Από την ουδετεροποίηση αυτή των τελουμένων φτάνομε στην αίσθηση του "αναπόφευκτου", του μοιραίου, του τραγικού. Η αναζήτηση του απόλυτου, που διατρέχει όλο το Ρολόγι, τελικά εξαργυρώνεται σε μικρά ευτελή νομίσματα. Ο θάνατος περνώντας μέσα από το μακάβριο αποδίδεται σε όλη τη φρικίασή του. Αυτοί οι "τεχνικά μελετημένοι μηχανισμοί", το ψυχρό ρολόι και η "θερμή" ανθρώπινη διαδικασία της τυμβωρυχίας σκηνοθετούν το σύγχρονο "περιβάλλον" της ζωής, τα πλαίσια όπου εγκιβωτίζεται ο βίος των "ατόμων εν πολιτεία". Οι κλάδοι αναπνοής έχουν αποκοπεί."

Αλέξανδρος Αργυρίου
Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδικό ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ Νο 94-95
10-11-1962

Το μισό του φεγγαριού, Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1960. Παρατηρητής, 1990. Σελ. 128. ISBN: 960-260-314-3

"Ύστερ' από Τ΄ αγρίμια του άλλου δάσους (1952) και Το Ρολόγι (1957), όπου ο ανταρτοπόλεμος παραχωρούσε τη θέση του σ' ένα θέμα εφιαλτικής φαντασίας, ο συγγραφέας σημαδεύει οριστικότερα τους δυο κύριους στόχους του: τον έρωτα και το θάνατο. Θέματα υποκείμενα σε άμεση αλληλοεξάρτηση, συχνά συγκλίνουν σ' έναν αμοιβαίο αφανισμό, σε μια θανάσιμη αλληλοεξουδετέρωση. Αν φανταστεί κανείς τον Λώρενς σαν σημασιοδότη μιας ορισμένης ερωτικής φυσιοκρατίας και τον Πόε σαν "διαισθητικό" φορέα της συνείδησης του θανάτου, εύκολα μπορεί ν' αντιληφθεί το νόημα που παίρνουν στην πεζογραφία του Αλαβέρα οι δυο αυτές πανάρχαιες έννοιες. Πολύ φοβάμαι όμως ότι η σύνθεση των εννοιών αυτών σε πίνακες ζωής συντελείται "εν ψυχρώ", και κάτι πάντα προδίδει την εγκεφαλική αφετηρία της σύζευξής των. Κι όχι μόνο η ψυχρή κρούστα του ύφους, μήτε ο αποδεικτικός ρυθμός της αφήγησης. Ο Αλαβέρας, ανεξάρτητα από τα αδιαμφισβήτητα πειστήρια που μας έδωσε σαν πεζογράφος, επιμένει να συνδυάζει τα ασυνδύαστα, χωρίς τελικά να μας αρνείται την υποψία του σκηνοθετημένου και του τεχνητού."

Παναγιώτης Μουλλάς
Καθηγητής Παν/μίου
Περιοδικό ΚΡΙΤΙΚΗ Νο 11-12
9-12/1960

Οδοστρωτήρας, Θεσσαλονίκη, (ιδιωτική έκδοση), 1963, Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1973. Αθήνα, Ροές, 1988. Σελ. 186.

[…] "Στον Οδοστρωτήρα ο κ. Αλαβέρας επιχειρεί με πολλή δύναμη, χρησιμοποιώντας ένα γυμνό και κοφτερό όργανο, την κριτική των ιδεών, των αισθημάτων, των "βολεμένων καταστάσεων". Η πολεμική του ενάντια στα αισθήματα παίρνει συχνά μια ασυνήθιστη οξύτητα. Κριτική από την πλευρά μιας σύγχρονης "οργισμένης γενιάς" κατά του νεοκαπιταλισμού και των μεθόδων του, καθώς και του χρεωκοπημένου προπολεμικού αστισμού. Κριτική της πολιτικής, οικονομικής και πνευματικής ζωής. Κριτική των σχέσεων των δύο φύλων […] Ο κ. Αλαβέρας δίνει με πολλή αλήθεια τη μάχη ανάμεσα στον άντρα και στη γυναίκα.

Γιάννης Γ. Σφακιανάκης
Συγγραφέας
Περιοδικό ΝΕΑ ΠΟΡΕΙΑ, Νο 107-108,
1-2/1964

Οι άλλοι, Θεσσαλονίκη, (ιδιωτική έκδοση), 1971, Σελ. 40

…Ο Τ. Αλαβέρας έγραψε κι ένα μονόπρακτο, με τον τίτλο: "Οι άλλοι". Είναι ένα εφιαλτικό παιχνίδι στο οποίο κορυφώνεται η υπαρξιακή αγωνία, μ' έναν βαθύ συμβολισμό του παρανοϊκού κόσμου μας. Ο συγγραφέας δίνει συνταρακτικά, με την ομοιόμορφη εναλλαγή των ρόλων - των "υπό" και "επί" - που υποδηλώνει, σαν κοινή μοίρα, την υποταγή στην "εντολή", τους τελευταίους σφαδασμούς του ανθρώπου από το ανελέητο "άδειασμα", την αποπροσωποίηση και την εξαφάνισή του, μέσα στη στιλπνή και στυγνή λευκότητα του "τίποτα"…

Σόλων Μακρής
Περιοδικό ΚΡΙΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ Νο 14
3-4/1974

Απ' αφορμή, Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1976, Σελ. 123. ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ

Με το "Απ' αφορμή" - επτά διηγήματα - αρχίζει νέα περίοδος για το αφηγηματικό έργο του Αλαβέρα…

με την ψυχολογία μιας άλλης πια χρονικής στιγμής και μιας άλλης ηλικίας, ξαναγυρίζει "plus triste et plus sage" περισσότερο κατασταλαγμένος και με ύφος διαφοροποιημένο, αλλά και με μια κάμψη στην ένταση της ανησυχίας και στο δαιμονισμό της προηγούμενης περιόδου, καθώς ανάμεσα στο πικρό χιούμορ και τη σάτιρα ή την κριτική των χαρακτήρων και των καταστάσεων παρεμβαίνει κι επικρατεί αισθητά το ανθρώπινο στοιχείο…

Κώστας Στεργιόπουλος
Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Από το βιβλίο "Περιδιαβάζοντας" Γ΄ τόμος
(εκδόσεις Κέδρος) 1994

Γωνίες και όψεις, Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1988, Σελ. 128
ISBN: 960-200-000-2
ΒΡΑΒΕΙΟ ΟΥΡΑΝΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

"Ο ίδιος είχε, όπως είπα, καταδικάσει τον συναισθηματισμό. Και τώρα δεν τον εγκωμιάζει, δεν γίνεται διόλου ο συνήγορος και ο απολογητής του. Ωστόσο δεν είναι λίγες οι φορές, που τον συλλαμβάνεις να ενδίδει, έστω και υποσυνείδητα, όπως και στο Απ' αφορμή, σε μια διάθεση συναισθηματική. Η μνήμη, που πρωτολειτούργησε με ψυχική, συναισθηματική ένταση στο Απ' αφορμή, υπάρχει λειτουργικότατη και εδώ και αισθηματοποιεί χώρο και πράγματα μ' ένα δραματικό, διαλεκτικό τρόπο: τα αισθηματοποιεί, ενώ ο ίδιος, ο Α., κρατάει πάντα μια κριτική απόσταση από αυτά.
[…] "Μένοντας, θεωρητικά, κριτικός απέναντι στο συναίσθημα, που δεν παύει να το θεωρεί αδυναμία και πρόξενο κακών, -το ότι ο ίδιος γίνεται συν τω χρόνω συναισθηματικότερος, περισσότερο "ενδόσιμος στη νοσταλγία", δεν αναιρεί το προηγούμενο. αυτό που γίνεται δεν είναι δική του εκλογή, είναι η επίδραση του χρόνου επάνω του, - χρησιμοποιεί, κατεξοχήν στα κομμάτια αυτά, μια γλώσσα που είναι κακός αγωγός του συναισθήματος. Δεν περιέχουν απλώς το γνωστόν ειρωνισμό του: ο ειρωνισμός είναι εμπλουτισμένος με νέα τεχνικά μέσα, με νέα οχήματα."

Μ.Γ. Μερακλής
Καθηγητής Παν/μίου Αθηνών
Περιοδικό ΤΟΜΕΣ Νο 5, 4-6/1986

Ως κυλιόμενος τάπης, Αθήνα, Καστανιώτης,
1998. Σελ. 253 ISBN: 960-03-2216-3

Το νέο βιβλίο του Τηλέμαχου Αλαβέρα είναι μια συλλογή 16 διηγημάτων και συνάμα ένα παιχνίδι πάνω στις τεχνικές της πεζογραφίας. Από τις πρώτες σελίδες, καθώς ο αφηγητής εγκιβωτίζει τον εξωδιηγητικό συγγραφέα μέσα σε δικά του σχόλια, βλέπουμε να ξετυλίγεται μπροστά μας, συνυφασμένος με το μύθο του ελληνικού χωροχρόνου, και ένας μύθος της γραφής…
Η σατιρική διάθεση του συγγραφέα εκδηλώνεται με το ξεδίπλωμα των τεχνασμάτων της πεζογραφίας, την πρόσκληση του αναγνώστη σε συνενοχή, λογοπαίγνια, όπως συγγραφέας-συρραφέας, και αυτοσαρκασμό. Με πρόζα πυκνή και συνάμα απέριττη, που έχει αρετές ποιητικού λόγου, ο Τηλέμαχος Αλαβέρας ζωντανεύει το πραγματικό ως πολλαπλές μορφές της Πραγματικότητας και μας θυμίζει διαρκώς ότι αυτή περνά μέσα από το βλέμμα πεζογράφου, για να κατασταλάξει σε ένα βιβλίο, παλιό σύμβολο της αιωνιότητας.

Ζωή Σαμαρά
Καθηγήτρια Παν/μίου Θεσ/κης
Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ Νο 397, Ιούνιος 1999

…Ο Αλαβέρας προτιμά πάντοτε να ξεκινά πολιορκώντας τον πυρήνα της ιστορίας του με αργό βηματισμό, νωχελικά και κάπως μελαγχολικά, εισάγοντάς μας σχεδόν μυητικά στην ατμόσφαιρα πρώτα κι έπειτα στις νοηματικές συνδηλώσεις της. Αθόρυβα, εδώ και χρόνια ασκεί τη μαστορική του. Δηλαδή, ό,τι το ουσιωδέστερο στη συγγραφική τέχνη.

Αλέξης Ζήρας
Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 9-4-1999

Με τον Μπαρμαλιά, Θεσσαλονίκη
Ιανός, 1999. Σελ. 112. ISBN: 960-777-122-2

…Υπάρχουν σελίδες στο βιβλίο που φτάνουν σε υψηλά επίπεδα λογοτεχνικής αρτιότητας, όπως η περιγραφή του Μπαρμπαλιά και του Μυριβήλη σε μια στιγμή υψηλής πνευματικής και στομαχικής πανδαισίας, όπως την έζησε ο συγγραφέας σαν συνέστιος και συμπότης τους…
Δεν έχω καμία δυσκολία να ομολογήσω ότι χάρηκα και το βιβλίο του Αλαβέρα, χάρηκα και τον ήρωα του βιβλίου, που η ζωή του ήταν ένα βιβλίο ανοιχτό και προσιτό για διάβασμα…

Σαράντος Καργάκος
Φιλόλογος, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, 6-6-1999

…Είπαν τον Προυστ βελτιωμένη έκδοση του πεζογράφου Ουγκώ για την εξαντλητική και γλαφυρή βέβαια, ψυχοζωγραφική του - όχι ψυχογραφία - αυτή είναι κάτι λιγότερο. Ο Αλαβέρας συγγενεύει με τον Προύστ χωρίς να κάνει ψυχοζωγραφική, αλλά ανελέητη ανατομία. Ο πεζογράφος αυτός μοντάρει τους ήρωές του σαν ένας μηχανικός που εργάζεται για μηχανές μόνον, μηχανές γυμνές. Έτσι ο έρωτας στον Αλαβέρα είναι έργο δύο τέλειων μηχανών που συντονίζονται για την παραγωγή του…
…Αν φαντασθεί κανείς τον Λώρενς σαν σημασιοδότη μιας ορισμένης ερωτικής φυσιοκρατίας και τον Πόε σαν "διαισθητικό" φορέα μιας συνείδησης του θανάτου, εύκολα μπορεί ν' αντιληφθεί το νόημα που παίρνουν στην πεζογραφία του Αλαβέρα οι δυο αυτές πανάρχαιες έννοιες. Έτσι στο έργο του παρακολουθείς τη βαθμιαία μεταμόρφωση ενός πρωτοβάθμιου μικροοργανισμού σε εντελέστερο ον, που γίνεται σιγά σιγά. Ανάμεσα στην κόπρο και τη δυσωδία ο άνθρωπος παίρνει τις πρώτες του ανάσες ώσπου να φθάσει σαν τη πεταλούδα να πετάξει μια μέρα ψηλά, λαγαριασμένος από τις αναθυμιάσεις της παλαιάς γέννησής του. Inter Faeces et Urinam γεννιόμαστε, πεθαίνουμε όμως, ή τουλάχιστον αγωνιζόμαστε να πεθάνουμε, ελεύθεροι και καθαροί, αληθινοί άνθρωποι με φτερά. Ανάμεσα σε τούτα τα ακραία σημεία, τα έσχατα όρια της κατάντιας και του μεγαλείου εκτυλίσσονται τα δράματα του Αλαβέρα που είναι και από τα πιο αξιόλογα της μεταπολεμικής μας λογοτεχνίας.

Δημ. Γρ. Τσάκωνας
Από το βιβλίο "Η σχολή της Θεσ/κης"
Αθήνα, 1990